این فایل با فرمت ورد و آماده پرینت می باشد.

موضوع:

بررسی زمینه ها و عوامل موثر در پذیرش یا انکار حق

فهرست مطالب

عنوان                                                                          صفحه

چکیده

مقدمه

فصل اول : کلیات پژوهش

1-1-     بیان مسئله ....................................................................................................... 2

1-2-     سوالات تحقیق ................................................................................................. 2

1-3-     هدف تحقیق .................................................................................................... 2

1-4-     فرضیه تحقیق ................................................................................................... 3

1-5-     روش تحقیق .................................................................................................... 3

1-6-     ارکان تحقیق .................................................................................................... 3

1-7-     مشکلات تحقیق ............................................................................................... 4

فصل دوم : بررسی واژه حق

1-     واژه و مشتقات آن ............................................................................................... 6

2-     مصادیق حق در قرآن کریم ................................................................................... 9

3-     ویژگیهای حق از نظر قرآن کریم ............................................................................ 10

4-     حق در روایات .................................................................................................... 14

5-     رابطه میان انسان و حق ......................................................................................... 15

فصل سوم : زمینه ها وعوامل درونی در پذیرش یا انکار حق

1-     تفکر ................................................................................................................... 18

2-     اراده انسان ........................................................................................................... 19

3-     ایمان ................................................................................................................... 20

4-     تقوا ..................................................................................................................... 21

5-     جهل ................................................................................................................... 22

6-     هواپرستی ............................................................................................................ 24

7-     تعصب و لجاجت ................................................................................................ 26

8-     تکبر و خودبینی ................................................................................................... 27

9-     گناهکاری ............................................................................................................ 29

10-تسویل نفس ........................................................................................................ 30

11-تقلید کورکورانه .................................................................................................... 31

12-پیروی از ظن و گمان ........................................................................................... 33

13-پیروی از اکثریت ناآگاه ......................................................................................... 35

14-توجیهات و بهانه تراشی ها ................................................................................... 35

14-1   توجیه عقیدتی ................................................................................................... 36

14-2   توجیه سیاسی .................................................................................................... 36

14-3   توجیه اجتماعی ................................................................................................. 37

14-4   توجیه فرهنگی .................................................................................................. 38

14-5   توجیه اقتصادی ................................................................................................. 38

فصل چهارم : زمینه ها و عوامل بیرونی در پذیرش یا انکار حق

1-1نسبت بین انسان و شیطان ..................................................................................... 41

1-2شیطان چه کسانی را از حق منحرف می کند ؟.......................................................... 42

1-3جلوه گریهای شیطان در انحراف از حق در آیات قرآن ............................................ 42

1-4ابلیس و لشگریان وی ........................................................................................... 44

1-5طریقه اغوا شیطان ................................................................................................. 45

1-5-1 تزیین اعمال .................................................................................................... 45

1-5-2 نفوذ از طریق فکر و اندیشه .............................................................................. 45

2- تعلیم .................................................................................................................... 48

3- امر به معروف و نهی از منکر .................................................................................. 49

4- محیط ................................................................................................................... 51

4-1- محیط خانواده ................................................................................................... 51

4-2- محیط رفاقت و معاشرت ................................................................................... 52

4-3- محیط اجتماع .................................................................................................... 53

5- وجود الگوهای شایسته ........................................................................................... 55

6- مطالعه سرگذشت پیشینیان ...................................................................................... 57

7- امور اقتصادی ........................................................................................................ 59

7-1- سرمایه و ثروت ................................................................................................. 59

7-2- فقر .................................................................................................................. 62

8- تبلیغات گمراه کننده ............................................................................................... 64

9- تحریف حق .......................................................................................................... 65

10- کتمان حق ........................................................................................................... 66

11- آمیخته کردن حق با باطل ...................................................................................... 66

12- تعریف مفاهیم و خطر آن ..................................................................................... 67

13- بد فهمیدن حق و نفهمیدن آن ............................................................................... 70

14- نارسایی مفاهیم مرتبط با حق ................................................................................ 71

15- اکراه و اجبار ....................................................................................................... 72

16- زمامداران جامعه .................................................................................................. 73

17- جهاد .................................................................................................................. 76

18- وراثت ................................................................................................................ 77

19- تغذیه ................................................................................................................. 78

فصل پنجم : هدایت کنندگان به سوی حق و اهمیت آنها در پذیرش یا انکارحق

اهمیت هدایت کنندگان به سوی حق ............................................................................. 84

الف- ویژگیهای هادیان حق ......................................................................................... 84

1-     بصیرت و آگاهی .................................................................................................. 84

2-     قصد قربت .......................................................................................................... 84

3-     نرم خویی ومدارا .................................................................................................. 85

4-     سعه صدر ............................................................................................................ 85

5-     توجه به همه ابعاد و جوانب .................................................................................. 86

ب- شیوهای موثر در هدایت به سوی حق .................................................................... 87

1- توجه دادن به کرامت انسان ..................................................................................... 87

2- حکمت، موعظه ، جدال نیکو ................................................................................... 88

3- ایجاد محبت ......................................................................................................... 90

4- وعده و وعید ........................................................................................................ 92

5- تدریج .................................................................................................................. 93

6- تکرار و تلقین ....................................................................................................... 94

7- توجه به ظرفیت افراد ............................................................................................. 95

8- تحریک عواطف بشری .......................................................................................... 97

9- تنبیه ..................................................................................................................... 98

فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادات

1-     نتیجه گیری .......................................................................................................... 101

فهرست منابع ............................................................................................................. 103

چکیده

نگارنده در این رساله زمینه ها و عوامل موثر در پذیرش یا انکار حق را بررسی نموده است براساس آیات و روایات معصومین (علیه السلام) زمینه ها و عوامل گوناگونی وجود دارد که هرکدام در پذیرش حق و یا انکار آن در افراد تاثیرگذار باشد.

ائمه اطهار علیهم السلام، این شخصیتهای برجسته در طول حیات خود همواره برای برپاداشتن کلمه حق قیام نموده اند ، لذا بهترین زمینه سازی ها وعواملی که سبب پذیرش حق در افراد می شود را بکار گرفته اند که با بررسی عملکرد آنها افق وسیعی درجلوی دیدگان انسان برای شناخت این عوامل و زمینه ها باز می شود.

در این رساله با استفاده از آیات و روایات بيش از30 مورد از زمینه ها وعوامل موثر در پذیرش یا انکار حق مطرح و بررسی گردیده است و برای تکمیل پژوهش در فصل جدا با اهمیت هدایت کنندگان به سوی حق پرداخته شد که شامل ویژگیهای لازم برای دعوت کنندگان به حق و شیوه های موثر در هدایت آنها به سوی حق است.

کلید واژه: حق، باطل، هدایت، پذیرش، انکار

مقدمه

حق و باطل از واژه های دیرآشنایی است که در امور بسیاری به کار می رود، راه حق ، راه باطل، دین حق، دین باطل، سخن حق و سخن باطل، عقیده حق و عقیده باطل، داوری حق و داوری باطل ، فکر حق و فکر باطل، در قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام نیز این دو واژه فراوان به کار رفته است و گاهی مصادیق آن ذکر شده تا موضع خود را در این امور تعیین کنیم یعنی به کدامین فکر یا عمل یا سخن و ... روی می آوریم و از کدامین روی برمی تابیم و در مقابل آن قرار می گیریم.

اما اینکه به راستی چه می شود، پس از روشن شدن حق و مسیر آن، افراد دو دسته می شوند عده ای آن را می پذیرند هر چند ممکن است برایشان ناخوشایند و تلخ باشد و عده ای آن را نمی پذیرند و گاهی انکار و در برابر آن موضع گیری نیز می نمایند.

هدف این نوشتار بررسی زمینه ها و عوامل پذیرش و یا انکار حق در افراد است ولی این حق باید شناخته شود و مصادیق آن بررسی گردد. میزان و معیار حق افراد بشر نیستند بلکه خود حق و ویژگیهای آن ملاک و معیار آن است و افراد به میزان نزدیکی و دوری از آن در دایره حق و ناحق قرار می گیرند . در این باره حضرت علی (ع) هم آنجا که حارث بن حوط درباره اصحاب جمل و حق بودن آنان از حضرت سوال کرد ایشان در جواب او شبیه این مضمون را فرمودند : اشتباه تو این است که افراد را ملاک حق قرار داده ای (الحق و الباطل لایعرفان بالناس) در حالیکه حق، ملاک و میزان است که اگر تو آن را بشناسی خودبه خود افراد حق گرا معلوم می شوند .(فاعرف الحق تعرف اهله)[1]

پس باید حق و مصادیق آن را شناخت و بهترین راه شناخت حق قرآن است که الذی انزل الیک من ربک الحق [2] و ائمه معصومین علیهم السلام هستند که قرآن ناطق هستند و الحق معکم و فیکم و منکم و الیکم[3]

به همین دلیل پیش از ورود به بحث اصلی که شناخت زمینه ها و عوامل پذیرش یا انکار حق است پاره ای از مباحث مقدماتی در شناخت حق و مصادیق آن مطرح شده است و در بررسی زمینه ها و عوامل پذیرش یاانکار حق با توجه به گستردگی عوامل و زمینه ها که ناشی از پیچیدگیهای وجودی انسان و ویژگیهای جوامع بشری است، سعی شده ، با تفکیک آن به زمینه ها و عوامل درونی وبیرونی، زمینه را برای روشن شدن و درک بهتر مطلب فراهم آوریم و در انتها اهمیت و نقش هادیان حق وشیوه های موثر در دعوت به سوی حق عنوان شده است .

اینجانب در نگارش این رساله از منابع مختلفي استفاده نموده ام كه در پايان تمامي آن ذكر گرديده است .

امید است این رساله توانسته باشد به هدف اصلی خود که بررسی عوامل پذیرش یا انکار حق است رسیده باشد و در انتها از خداوند منان خواستارم ما را از جمله کسانی قرار دهد که در سر دو راهی حق وباطل، راه حق را برویم و این آرزویی است نسبتاً آسان عمل كه عمل كردن به آن بسي دشوار است هركس حق انتخاب دارد هوشيار باشد كه رنج انتخاب نيز دارد.والحمدلله و صلي الله علي سيدنا محمد و اله الطاهرين.

1-1- بیان مسئله

با توجه به اینکه فطرت انسان فطرتی است حق خواه و حق پسند، پس از مشخص شدن حق برای فرد، فطرت و عقل سلیم، حکم به پیروی از آن می کند اما این مساله ما را با این سوال مواجه می کند که چرا در طول تاریخ همواره افراد در مواجه با حق به دو دسته تقسیم می شوند عده ای در برابر آن سرتسلیم فرود آورده و می پذیرند وعده ای آن را نمی پذیرند و گاهی موضع گیری نیز می نمایند.

با توجه به این مساله برآن شدم تا به تبیین زمینه ها و عوامل موثر در پذیرش یا انکار حق بپردازیم.

 

1-2- سوالات تحقیق

پیرامون عوامل موثر در پذیرش یاانکار حق سوالات زیادی وجود دارد که این تحقیق برآن است که به پاسخ این سوالات تا حد توان بپردازد. از پرسشهای ویژه این تحقیق عبارتند از :

1-       حق از نظر لغوی واصطلاح به چه معناست؟

2-       حق در آیات و روایات به چه معناست ؟

3-       عوامل موثر در پذیرش حق چیست؟

4-       عوامل موثر در انکار حق چیست؟

 

1-3- هدف تحقیق

هدف از این تحقیق که از نوع تحقیقات کتابخانه ای می باشد عبارتند از :

شناسایی و مشخص نمودن معنای حق و مصادیق آن در قرآن و روایات و اینکه چرا بعضی حق را می پذیرند و بعضی نمی پذیرند و اینکه قرآن در اين مورد چه می گوید و ائمه اطهار (ع) چه عملکردی دراین زمینه داشته اند و روش شدن عوامل و زمینه های تاثیرگذار در پذیرش حق یا انکار آن در قرآن و احادیث.

 

1-4- فرضیات تحقیق

1- مصادیق حق در قرآن و روایات آمده است.

2- عوامل موثر در پذیرش یا انکار حق بسیارند.

3- عواملی در درون وجود انسان و عواملی خارج از وجود انسان در پذیرش یا انکار حق در فرد موثرند.

 

1-5- روش تحقیق

روش تحقیق دراین رساله به این ترتیب بوده است که پس از توجیهات لازم توسط استاد راهنما، طرح پایان نامه تهیه و چند پایان باموضوعاتی نزدیک مطالعه  و بررسی شد، در مرحله بعد تحقیق به روش کتابخانه ای به صورت فیش برداری از منابع لغوی، تفسیری، روایی، اخلاقی انجام گرفت و سپس به جداسازی و طبقه بندی فیشها پرداخته و فصول رساله را براساس اهدافی کرد این تحقیق داشتم تنظیم نمودم.

 

1-6- ارکان تحقیق

ارکان تحقیق در این رساله كه مشتمل بر پنج فصل است که عبارتند از :

فصل اول : مقدمات و کلیات موضوع

فصل دوم : بررسی واؤه حق

فصل سوم: زمینه ها و عوامل درونی در پذیرش یا انکار حق

فصل چهارم: زمینه ها و عوامل بیرونی در پذیرش یاانکار حق

فصل پنجم : هدایت کنندگان به سوی حق و اهمیت آنها در پذیرش یا انکار حق

فصل ششم: نتیجه گیری و پیشنهاد

 

1-7- مشکلات تحقیق

معمولاً بر سرراه تحقیق و پژوهشی که محققان انجام می دهند یک سری مشکلات و موانع مشاهده می شود که به عنوان محدودیتهای تحقیق از آن یاد می شود، در این پژوهش قرآنی روایی نیز نکاتی قابل توجه است از جمله مواردی که در این تحقیق با آن برخورد کردم محدودیت منابع است از آنجاکه این بحث تاکنون به طور جداگانه پرداخته نشده بود و اگر در کتابی مواردی مطرح شده است به همه جوانب و ابعاد موضوع پرداخته نشده است و مورد دیگر ساعت کاری کتابخانه های دانشگاه وسالن مرجع آنها بود که معمولاً تا ساعت اداری بود و بعدالظهرها تعطیل بود که این امر برای دانشجویان شاغل مشکلاتی را دربرداشت.

 

1-8- تعریف واژه

برای اینکه بتوان موضوع پژوهش که بررسی زمینه ها وعوامل موثر در پذیرش یا انکار حق است را کاملاً تبیین نمود نیاز به شناخت روشن تری از واژه حق داریم لذا فصلی را جهت تبیین این واژه در نظر گرفته و به بررسی مصادیق آن در قرآن و روایات می پردازیم.

 

فصل دوم

بررسی واژه حق

 

بررسی واژه حق و مشتقات و مترادفات آن در لغت

واژه حق و مشتقات آن :

راغب گوید : اصل حق به معنی مطابقت و موافقت است و در مجمع ذیل آیه 7 از سوره انفال گوید : حق آنست که شی در موقع خود واقع شود »[1]

در المعجم آمده : «حق در لغت به معنی صحیح شده ثابت شد و صدق آن به ثبوت رسیده آمده است چنانچه فعل تحقق از همین ماده به معنی واقع شد و به وقع پیوست به کار می رود.»[2]

در لسان العرب هم چنین آمده «حق نقیض باطل است وجمع آن حقوق وحقایق است و همچنین حق به معنی صدق حدیث و به معنی تعیین بعد از شک نیز می باشد »[3]

رائدالطلالب حق را به معانی زیر دانسته است:

1-       درستی وثواب

2-       عدل

3-       یقین

4-       ثابتی که در آن شکلی نیست

5-       شایسته

6-       صدق در سخن

7-       کثیرالعلم »[4]

در قاموس المحیط آمده است :

حق از اسماء الله تعالی یا صفات او وقرآن می باشد و به معنی ضدباطل و امر واجب و عدل و اسلام ، مال و ملک و موجود ثابت و صدق و مرگ و دوراندیشی می باشد ومفرد حقوق است و حقیقت ضدمجاز است.»[5]

در کتاب مجمع البحرین نیز در باب حق و مشتقات آن آمده است:

« در تیلون الکتاب الله حق تلاوته » یعنی آن را تغییر نمی دهند و تحریف نمی کنند ، «فحقق علیهم القول» به معنی واجب است آمده است (کلمه حق ) ، «یحقق الله الحق» به معنی ثابت و آشکار می کند خداوند حق را .»

«حقیق علی» یعنی بر من واجب است ، «الحق المعلوم» غیر زکات است و آن چیزی است که مرد بر خودش واجب بداند و به قدر وسع و توانائیش . «الحاقه» یعنی ساعت و روز قیامت و به آن نامیده شده از آن جهت که در آن روز امور ثابت می مانند حساب و ثواب و عقاب به قوع می پیوندند و به حقیقت می رسند وهمینطور گفته می شود :«حققت القیامه» یعنی خلائق را احاطه می کند ، حقایق یعنی آنچه حق وثابت است.

حقیقه الشی یعنی باطن آن وکلام محقق یعنی محکم و استوار و (الحق) اصلش یعنی مطابقت ومواظبت که بر وجوه مختلف می آید و به معانی واجب و لازم و سزاوار استعمل می گردد، حق الله یعنی واجب و لازم.

حق العباد یعنی سزاوار و حقیقت آنچه که مقابل مجاز می باشد»[6]

در مفردات راغب نیز آمده است ؛

اصل حق به معني مطابقت و مواظبت است و حق بر چهار وجه گفته مي شود:

1-       در مورد ایجاد کننده بحسب آنچه که حکمت آن را اقتضاء می کند و به این جهت درباره خدا گفته می شود : هوالحق

2-       در مورد ایجاد شونده بحسب اقتضادی حکمت و به این جهت گفته می شود فعل خداوند همگی حق اند مانند : الموت حق و البعث حق و یا سخن خدا که فرمود : «ماخلق الله ذلک الا بالحق»[7]

3-       در مورد اعتقاد به چیزی مطابق آنچه که آن چیز فی نفسه داراست مانند این که بگوییم : اعتقاد فلانی در بعث و ثواب و عقاب و حق است و مانند این آیه «فهدی الله الذین امنو الا اختلفوا فیه من الحق»[8]

4-       در مورد فعل و قول برحسب آنچه واجب است و به مقداری که واجب است و در وقتی که واجب است، مانند آیه «کذلک حققت کلمه ربک»

المیزان گوید : چون خداوند بذاته وصفاته غیرقابل زوال است لذا حق از اسماء حسنی اوست، در مجمع نقل می کند که علت این تسمیه این است که امر خدا همه حق است وباطل در آن نیست ، بهتر است گفته شود که ، ذات و افعال و صفات خدا حق است یعنی همه آنها مطابق واقع و درجای و موقع خویش است و معنی حق چنانکه که گفته شد «مطابقت» است .

«حقق علی ان الا اقول علی الله الاالحق» ،«حقیق» را جدیر و سزاوار معنی کرده اند یعنی سزاوار است که به خدا جز حق نگوییم»[9]

همچنین در مفردات القرآن فی المجمع البیان درباره حق آمده است که :

حق قراردادن چیز در موضعش است و آن فعلی است که جایز نیست انکار آن، ریشه و مصدر آن (حق یحقق حقا) است و آن قرار دادن شی در موضعی است که مقتضای حکمت است و حق نقیض باطل است و حق آن چیزی است که عقل بدان دعوت می کند و آن چیزی است که هر کس به آن عمل نماید نجات می یابد و هر کس خلاف آن عمل نماید هلاک می شود و حق مطلوب هر عاقلی است »[10]

 

مصادیق حق در قرآن کریم

1-       خداوند حق است :

«فتعلی الله الملک الحق لااله الاهورب العرش الکریم »[11]

پس (بدانيد كه ) خداي پادشاهي برحق است ... .

«ان الله هو الحق المبین»[12]

همانا خداست حق روشن و آشكار

2-       دین حق است :

«هوالذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق»[13]

آیا ندانستی که رسولش را به هدایت و ابلاغ دین حق فرستاد.

3-       قرآن وسایر کتب آسمانی حق اند :

«واذا قیل لهم امنوا بما انزل الله قالوا انومن بما انزل علینا و یکفرون بما و رائهم و هوالحق مصدقا لامعهم ...»[14]

چون به یهود گویند که به قرآن که خدا فرستاده ایمان آورید، پاسخ دهند که تنها بر تورات که بر ما نازل شده ایمان آوریم و به غیر قرآن کافر شوند، در حالی که قرآن کتاب حق است و کتاب آنها راتصدیق می کند.

 

4-       خلقت آسمانها و زمین حق است.

« الم تری ان الله خلق السموات و الارض بالحق»[15]

آیا ندانستی خدا آسمانها و زمین را به حق آفریده

5-       قیامت حق است .

« و کذلک اعثرنا علیهم لیعلموا ان الله حق و ان الساعه لاربیه فیها ... »[16]

و تا بدانید که وعده خداوند (در مورد قیامت) حق است و در پایان جهان شکی نیست.

«ذلک الیوم حق »[17]

آن روز حق است.

 

ویژگیهای حق از نظر قرآن کریم

با توجه به آیه 17 سوره رعد که می فرماید :

«انزل من السماء فسالت اودیه بقدرها فاحتمل السبل زبدا رابیا و مما یوقدون علیه فی النار ابتغاء حلیه او متاع زبد مثله کذلک یضرب الله حق و الباطل فاما الزبد فیذهب جفا واما ما ینفع الناس فیمکث فی الارض کذلک یضرب الله الامثال.»

خدا از آسمان آبی نازل کرد که در هر رودی به قدر وسعت و ظرفیتش سیل آب جاری شد و بر روی سیل کفی برآمد چنانچه فلزاتی را نیز براي تجمل وزینت «مانند طلا ونقره» یا برای اثاث و ظروف «مانند آهن ومس» در آتش ذوب کنند مثل آب کفی برآورد خدا به مثل این «آب وفلزات و کف برروی آنها» برای حق و باطل مثل می زند که «باطل»  چون کف بزودی نابود می شود و اما آن آب و فلز که به مردم خیر می رساند در زمین مدتی باقی می ماند خدا مثل آنها را برای فهم بدین روشنی بیان میکند.

• فلسفه و اهداف قیام عاشورا
• در مورد حضرت مهدی (عج)
• تاثیر شخصیت پدر ومادر بر فرزندان
• اصول علم اقتصاد, مبانی علم اقتصاد , کلیات علم اقتصاد نیمسال اول 91-90
• دانلود رايگان نمونه سوال پيام نور درس جامعه شناسی عمومی , مبانی جامعه شناسی نيمسال اول 91-90
• دانلود رايگان نمونه سوالات پيام نور درس معادلات دیفرانسیل نيمسال اول 93-92