امتیاز : 0

چكيده:

اين مقاله، نگاهي اجمالي دارد به سير تدوين معاجم و واژه‌نامه‌هاي عربي به عربي از قبل از اسلام تاكنون. قبل از اسلام در بين اعراب، فرهنگ‌هاي شفاهي رايج بود ولي كم‌كم با ظهور و گسترش اسلام، لزوم تدوين فرهنگها و معاجم لغوي به صورت مكتوب احساس گرديد. لذا پايه‌هاي تدوين واژه‌نامه‌ها با اتخاذ يكي از چهار شيوة معجم‌نويسي بنا نهاده شد. معاجم و كتب لغت فراواني در اين رابطه تاليف شدند وبا گذشت زمان بر غناي مجموعه افزوده شد. 

از جمله اين كتب لغات، كتاب‌هاي «العين»، «التهذيب اللغه»، «المحيط»، «البارع في اللغه»، «المحكم»، «الجمهره اللغه»، «المقاييس»، «مجمل‌اللغه»، «الصحاح»، «العباب»، «لسان‌العرب»، «قاموس‌المحيط»، «تاج‌العروس»، «اساس البلاغه»، «محيط‌المحيط»، «اقرب الموارد»، «المنجد في‌اللغه»، «معجم‌الوسيط» مي‌باشند.

كليد واژه‌ها:

لغت، معجم، واژه‌نامه‌هاي عربي، حروف الفباء، نظام الفبائي، تبويب.

 

مقدمه:

قبل از اسلام، اعراب توجه چنداني به تحصيل علم از جمله علم صرف و نحو نداشته و تحصيل آن را جزو صنايع و حرف مي‌دانستند و سرودن اشعارشان صرفاً براساس شرايط آب و هوائي و نژاد و فطرتشان بود. ولي به دليل رفت و آمد عربها با بيگانگان و انحراف تدريجي در لغت زبان عربي و از طرفي گسترش اسلام در بين مردم غيرعرب، فراگيري زبان عربي به عنوان زبان دين لازم شناخته شد تا مردم تازه مسلمان در فهم معاني قرآن و احاديث دچار اشتباه نشوند و يا قرآن دستخوش تحريف نگردد. در نتيجه كم‌كم لغت‌شناسي و فرهنگ‌نويسي و تدوين لغت‌نامه‌ها مورد توجه قرار گرفت.(1)

روش‌هاي تدوين معاجم:

تنظيم كلمات و مفردات برحسب معاني و موضوعات وتدوين رساله‌هاي كوچك فراوان در اين رابطه، به تدريج راه را براي ظهور معاجم هموار كرد و بعدها براي تدوين معاجم نيز طرق مختلفي بكار گرفته شد. از جمله:

1) روش اول:

نخستين روش معجم‌نويسي، از آن خليل بن احمد فراهيدي پيشگام در علم نحو و واضع علم عروض مي‌باشد. وي صاحب كتاب «العين» اولين كتاب لغت در زبان عربي مي‌باشد.(2)

در اين روش، لغات بر مبناي مخارج حروف (مواضع تلفظ حروف در حلق و دهان) مرتب مي‌شوند. اين حروف عبارتند از: «ع ح هـ غ خ، ق ك، ج ش ض، ص س ز، ط د ت، ظ ذ ث، ر ل ن، ف ب م، و ي ا» و خليل معجم خود را با حروف عين يعني «كتاب العين» آغاز كرد.(3)

معجم وي از «كتب» مختلفي تشكيل مي‌شود و هر كتاب براساس ساختمان كلمه تبويت مي‌گردد.

او هر حرف را يك كتاب ناميد كه در برگيرنده لغات زيادي بود و واژگان عربي اعم از مستعمل و مهمل را داراي چهار حالت ثنائي (دو حرفي) و ثلاثي (سه حرفي) و رباعي (چهار حرفي) و خماسي (پنج حرفي)دانست.

خليل در تأليف معجمش دو نكته را لحاظ كرد: اول تنظيم كتاب براساس مخارج حروف و دوم، مسئله تقاليب.

 

  گزارش تخلف  |  افزودن به فایل های من | rayan1392 | تاریخ ارسال : 04 /05 /1393

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.