امتیاز : 42

 

روانشناسي رشد

 

روانشناسی رشد شاخه‌ای از علمروان‌شناسی‌است که به توصیف و تبیین تغییرات در طول زندگی فرد می‌پردازد و از رشته‌های مختلف زیست‌شناسی، جامعه‌شناسی، تعلیم و تربیت و پزشکیکمک می‌گیرد. اگر چه روان‌شناسی رشد به تمام مراحل زندگی انساناز تولدتا مرگمی‌پردازد، اما بر کودکیو نوجوانیتأکید دارد.

 

روان‌شناسان رشد در پی آن هستند تا چگونگی رشد انسان را در طول زمان تعیین کنند، برای تحقق این هدف روان‌شناسان رشد، رفتار افراد را در سنین مختلف به دقت مورد مشاهده قرار می‌دهند. از سوی دیگر روان‌شناسان رشد به تبیین رشد می‌پردازند که در آن دو الگوی عمومی و اختصاصی را مد نظر دارند. سومین هدف روان‌شناسی رشد این است که حاصل مطالعات توصیفی و تبیینی خود را در مورد رشد در جهت مثبت رشد انسان به کار بگیرد و رشد انسان‌ها را به حداکثر برساند. این جنبه کاربردی رشد خصوصاً به کودکان و نوجوانانی که به دلایلی دچار نارسایی در رشد شده‌اند، می‌پردازد.

 

مقدمه:

 

روان‌شناسي دانش جذابي است. اگر چه ازتأسيس آن توسط ويلهلم وونت (دانشگاه لايپزيك آلمان) در سال 1879 بيش از 125 سال ازعمر آن نمي‌گذرد، اما در اين سالها مطالعات علمي نظريه پردازان بزرگ و تحقيقات آنهااين دانش جوان را به عنوان يكي از كاربردي‌ترين علوم انساني درآورده است. امروزهكمترين جايي سراغ داريم كه روان‌شناسي در آن نفوذ نكرده باشد روان‌شناسي در محدودهزيادي به فعاليت مي‌پردازد. و بر اساس آن نظريه پردازان مختلفي در حوزه مطالعاتيمورد نظر خود، به دسته‌بندي و ارائه تئوري‌هايي پرداختند كه اگر بعضي از تفاوتهايعمده و جدّي اين نظريه هاي را به كناري نهيم، خواهيم ديد كه هر يك گوشه‌اي از مسائلو مشكلات انساني را پاسخ دادند و يا به توجيه و تبيين (بيان چگونگي پديدآيي) واكنش‌ها و رفتارهاي مختلف در موقعيت و زمان‌هاي گوناگون پرداخته‌اند. تلاشروان‌شناسي در جهت تبيين سازگاري انسان با محيط است. بطور مثال روان‌شناسي رشد تلاشمي‌كند تا سازگاري مرحله‌اي در انسان را توضيح دهد. بدين معني كه براساس مطالعاتعلمي انجام شده تشريح مي‌كند كه يك كودك 5 ساله چگونه محرك‌هاي اطراف را ادراكمي‌كند و داراي چه توانمندي‌هاي شناختي است. و آنگاه كه اين كودك به يك نوجوانتبديل مي‌شود چه تحولي ايجاد مي‌شود؟ و داراي چه توانمندي‌هايي مي‌شود؟ و چگونه خودرا با محيط اطراف سازگار مي‌كند؟ امروزه كمتر علمي مانند روان شناسي سراغ داريم كهدر بسياري از مسائل انسان نظريه هاي اساسي و كاربردي داشته باشد. روان شناسي درتمامي امور انسان از رشد گرفته تا يادگيري ، از آموزش و پرورش تا درمان بسياري ازمشكلات رفتاري نظرات بسيار جالب و كاربردي دارد. از استخدام كاركنان در يك مؤسسه تاپرتاب سفينه هاي فضايي نظر متخصصان روان شناسي اهميت بسياري پيدا كرده است. روانشناسي رشد به بررسي ويژگيهاي شناختي ، هيجاني و اجتماعي افراد در سنين مختلف ميپردازد و مطالعات آن اين اطلاعا ت را به ما مي دهد كه در هر سن فرد چگونه با محيطخود سازگار مي شود و در هرمقطع سني داراي چه توانمنديهايي است همچنين روان شناسيرشد اصول اساسي حاكم بر رشد و تحول را مورد بررسي قرار مي دهد. روان شناسي رشد بههمه دوران زندگي انسان ارتباط دارد اما بيشترين توجه خود را به كودكي و نوجوانيداشته است. ما در اين مبحث ابتدا به بيان اصول اساسي حاكم بر رشد مي پردازيم آنگاهنظريه هاي معروف در روان شناسي رشد از جمله نظريه رشد شناختي پياژه، نظريه رشدرواني اجتماعي اريكسون ، رواني جنسي فرويد ،نظريه يادگيري مشاهده اي بندورا ورفتارگرايي اسكينر را به اختصار توضيح خواهيم داد.سپس ويژگيهاي انسان را از نظرشناختي ، هيجاني و اجتماعي را در سطوح كودكي و نوجواني معرفي مي كنيم .در پايان باتاكيد به دوره نوجواني مواردي چون هويت و نفش جنسيتي، نوجوان وخانواده، نوجوان وهمسالان، افت تحصيلي و مشكلات رفتاري همچون افسردگي،خودكشي و مصرف موادمخدر بهاختصار بررسي خواهيم كرد.

 

 

 

تعريف روان شناسي رشد:

 

روان شناسی رشد ، علمی است کهجریان تحولات و تغییرات(كمي و كيفي) جسمی ، ذهنی ، عاطفی و عملکرد فرد را در طولعمر از لحظه تولد (از لحظه انعقاد نطفه) تا هنگام مرگ مطالعه می کند.

 

 ” اصول روانشناسی رشد “

 

1. رشد جریانی مرحله ای و پیوسته است:

 

 رشد پيوسته است ونه ناپيوسته. مراحلي كه براي رشد اشاره مي شود جدا از هم نيستند بلكه مانند يك خطي از يك نقطهشروع و بدون تمايز ادامه مي يابد . تقسيم بندي دوره هاي مختلف زندگي بر اساس نوعديدگاه و زمينه هاي مطالعاتي در رشد صورت مي گيرد. به طور مثال پياژه رشد ( تحولشناختي ) انسان را در چهار مرحله و تا پايان 16 سالگي ، اريكسون رشد رواني– اجتماعي انسان را از تولد تا پايان عمر و در 8 مرحله مطرح مي كند. به طور كليوباتوجه به ويژگيهاي مشترك و تكاليف يكسان انسان در دوره هاي مختلف سني مي توان رشدانسان را در 9 مرحله يا دوره مطرح كرد . سنيني كه براي هر كدام از مراحل اشاره ميشود صرفا" تقريبي است. 1) پيش از تولد انعقاد نطفه تا تولد 2) شير خوارگي تولد تادو سالگي 3) كودكي 1 دو تا شش سالگي 4) كودكي 2 شش تا دوازده سالگي 5) نوجوانيدوازده تا بيست سالگي 6) جواني بيست تا سي سالگي 7) ميانسالي سي تا پنجاه سالگي 8) پختگي پنجاه تا شصت و پنج سالگي 9) پيري شصت و پنج سالگي به بعد .

 

2.رشد دارایالگوهای قابل پیش بینی است:

 

(الف- قانون سری –پایی ب- قانون مرکزی- پیرامونی) براساس قانون سري –پايي رشد انسان ابتدا از سر شروع و در نهايت در پا خاتمه مي يابد. كودك تازه متولد يافته ابتدا در سر رشد ميكند و بعد از رشد گردن مي تواند سر خود رانگهدارد. وبعد ا رشد عضلات شانه ،شكم و كمر است كه مي تواند بخزد و بنشيند. آنگاهكه رشد كافي در عضلات پا را كسب كرد قادر به ايستادن و سپس راه رفتن مي شود.

 

3.تفاوتهای فردی در رشد:

 

تنوع زيادي از نظر رشدي درميان افراد وجود دارد. اين اصل بهمفهوم تفاوتهاي فردي در ميان انسان اشاره مي كند همچنانكه مي دانيم ويژگيهاي ژنتيكيهر انسان منحصر به فرد مي باشد لذا هر فرد با توجه به همان و يژگيها و تاثير محيطمي تواند شكل واحدي در رشد داشته باشد با همه اينحال براي راحتي در تحقيقات و ارائهالگو به يك سطح در رشداشاره مي شود كه ما بايد در تعميم دهي دچار خطا نشويم و ايننكته را در نطر بگيريم هميشه يك فرد داراي ويژگيهاي مخصوص به خود مي باشد اگر چه درخيلي از ويژگيها با گروه خود مشترك باشد. 1) نباید انتظار داشت تمام کودکان یک سنمشابه ، شیوه رفتار معینی داشته باشند. 2) تفاوتهای فردی،اعتبار و مسئولیت ویژهایبرای هر فرد ایجاد می کندو به او وجود مستقل می بخشد. 3) برای تربیت کودکان نمیتوان از روش های مشابه استفاده کرد.

 

4. رشد دارای ابعاد مختلف و فرایندی پیچیدهاست.

 

1) رشد حسمی و حرکتی 2) رشد روانی(شناختی ،عاطفی،اجتماعی،اخلاقی) .

 

5. دوره هایحساس در رشد:

 

تغييرات محيط بيشتر ين تاثير كمي را زماني بر ويژگي دارند كه درحالسريعترين تغيير خود باشد و كم ترين تاثير در ويژگي در زمان كمتر تغيير آن است . ايناصل به مفهوم وجود دوره هاي حساس در زندگي اشاره دارد مانند رشد قد در زير يكسال ووجود امكانات محيطي از جمله تغذيه مناسب مي تواند در افزايش آن تاثير داشته باشد.

 

6.هرگونه وقفه اي كه در تداوم رشد بوجود آيد معمولاً به عوامل محيطي مربوط است:

 

 رشد معمولاً با همان سرعتي كه شروع شده پيش مي رود . كودكاني كه زود به حرف مي آيندو يا زود به راه مي افتند معمولاً و احتمالاًدر مقابل با كودكاني كه دير به حرف ميآيند و يادير به راه مي افتند در بزرگسالي با هوش ترند .

 

 7. وراثت و محيط هردو دررشته تاثير دارند :

 

تحقيقات روانشناسان رشد نشان داده است كه وراثت ( آمادگيهايارثي كه از طريق ژن به فرزندان انتقال مي يابد ) و محيط (‌ فراهم بودن امكانات لازمجهت افزايش توانمنديهاي كودك ) مي تواند در وضعيت آيند ه كودك تاثير داشته باشد. محيط را مي توان به طبقات زير تقسيم كرد: الف) محيط فرهنگي و اجتماعي: در هر جامعهاي سنت ها،باور ها نگرشهاو بطور كلي فرهنگ خاصي حاكم است. در آن فرهنگ براي اينكهفرد به عنوان عضو جامعه پذيرفته شود ،خانواده وساير اعضاي جامعه تلاش مي كنند درپرورش وي ارزشها و باورهاي جامعه را لحاظ كنند و بر اساس فرهنگ حاكم بر جامعه ي خودبه تربيت فرزندان بپردازند. بطور مثال در بعضي از جوامع توجه به فرديت باعث تربيتافراد مستقل مي شود و يا در بعضي ديگر از فرهنگ ها روح همكاري و جمع گرايي به عنوانيك اصل پذيرفته شده و رفتارهاي متناسب با آن مورد توجه و تشويق قرار مي گيرد. بهنظر بسياري از روان شناسان ، فرهنگ و جامعه باعث نوعي نگرش در آموزش و پرورش شده ،باعث ايجاد تبعيض در رشد شناختي كودكان و نوجوانان مي شود . به عنوان نمونه انتظارپيشرفت در رياضيات و مهندسي براي پسران و شغل هاي متناسب با آن و انتخاب اسباببازيهاي متناسب با جنسيت باعث نوعي نگرش سوگرانه شده و بالطبع در رشد توانمنديهايآنها تاثير مستقيم مي گذارد. ب) محيط اقتصادي: كودكي كه متولد مي شود با توجه بهوضع اقتصادي والدين از امكانات و محركهايي برخوردار است . روشن است چنانچه وضعيتاقتصادي خانواده و جامعه در سطح بالايي باشد كودك و نوجوان از حداكثر امكانات محيطي، چه در محيط خانواده و چه در مدرسه برخوردار خواهد بود.اين افراد به لحاظ فضايزندگي،وسايل بازي و محركهاي مناسب جهت پرورش قواي حسي از تحريكات مناسبي برخوردارهستند. پ) محيط خانوادگي: نوع ارتباط والدين با همديگر و همچنين چگونگي تعامل آنهابا فرزندان مي تواند در چگونگي شكل گيري شخصيت تاثير بسزايي داشته باشد.يكي از بحثهاي مهم در روان شناسي رشد كودك و نوجوان ، نحوه ارتباط والدين است . به طوري كه دراكثر نظريه هاي رشد كودك و نوجوان ، به اهميت رفتار والدين توجه شده است.رفتاروالدين با فرزندان چه خشن و چه محبت آميز ، چه منع كننده باشد و چه اورا آزادبگذارند غالبا مطابق الگوي فرهنگي خاص كه در آن جامعه قرار دارد انجام ميگيرد.عواملي متعدد در محيط خانوادگي مي تواند در رشد كودك و نوجوان تاثير بسزاييداشته باشد كه اهم آن عبارتند از :

 

•شيوه هاي تربيتي يا روشهاي فرزندپروري •وضعاقتصادي خانواده •تعداد افراد خانواده •وضع روان شناختي والدين •تحصيلات والدين• پذيرش فرزند •نگاه والديني •روابط برادران و خواهران عوامل اشاره شده در رشدكودك و نوجوان بسيار با اهميت مي باشد. خانواده اي كه از لحاظ اقتصادي در سطحمطلوبي باشد،والديني كه از تحصيلات بالايي برخوردار باشند،نگاه مسئوليت پذير دروالديني،پذيرش بدون قيد شرط بدون توجه به ناتوانيهاي فرزند و... محيط مطلوبي رابراي رشد همه جانبه كودك و نوجوان ايجاد مي كند.      ” طبقه بندی نظریه های رشد ”

 

1. نظريه هاي زيستي: نظريه هاي زيستي تلاش مي كنند عوامل زيستي در رشد و تحول موردبررسي قرار دهند . نظريه هاي زيستي هال و گزل بر اساس همين نظريه است. 2. نظریه هایشناختی:اين دسته نظريه پردازان علاقه مند به بررسی ماهیت شناخت و جنبه های مختلف آندر انسان است.در اين گروه نظره پردازان مانند پياژه ، برونر ، و نظريه پردازشاطلاعات قرار دارند. 3. نظریه های یادگیری: به یادگیری اطلاعات و رفتار،اعم ازاجتماعی و غیر اجتماعی تکیه دارند. در اين گروه نظريه هاي چون شرطي سازي پاسخگر ،شرطي سازي كنشگر و يادگيري اجتماعي بندورا چگونگي رشد انسان را در دوره هاي مختلفزندگي بحث مي كنند. 4. نظریه های روانکاوی: به تحلیل حالات عاطفی و تاثیر آنها بررفتار انسان توجه دارد.نظريه هاي رواني- جنسي فرويد و رواني- اجتماعي اريكسون در  در نظریه رشد یا تحول شناختی§اين گروه قرار دارند. ” نظریه رشد شناختی پیاژه”  پیاژه کنش متقابل یا تعامل بین جاندار و محیطی که در آ ن زندگی می کند نقش اساسی  زندگی در نظریه پیاژه تعاملی خلاق است که بدون وقفه بین جاندار و محیط§دارد.   این تعامل یا مبادله بین شخص و محیط به دو صورت انجام§زندگی او در جریان می یابد.  میگیرد : یکی برونی است که سازگاری نام دارد،و دیگری درونی است که سازمان نامیدهشده است. ”سازگاری” -- و-- ”سازمان” سازمان به این مطلب اشاره می کند که اعمال ذهنیپراکنده و نامرتبط نیستند ، بلکه آنها با یکدیگر هماهنگی کامل دارند. سازگاری وسازمان جدا از یکدیگر نیستند و مکمل یکدیگر به حساب می آیند. سازگاری جنبه برخورد وسازش با محیط را در تعامل بین فرد و محیط نشان می دهد. فرایند سازگاری به دو صورت  جذب: جذب مستلزم بروز پاسخی است که از پیش کسب شده جذب و انطباق انجام می گیرد.   انطباق:انطباق یعنی تغییر پاسخها بنا به خواستهای محیط. برونسازياست.

  گزارش تخلف  |  افزودن به فایل های من | NEGAR20 | تاریخ ارسال : 17 /05 /1393

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.