عنوان : تحقیق منبت کاری در ارومیه

فهرست مطالب

هنر منبت کاری 2
تاريخچه استفاده از چوب و هنرمنبت كاري 5
چوب آذربايجان 11
طرز تهيه و خشك كردن چوب 12
وسايل وابزار منبت كاري 13
روش انتقال طرح برروي چوب 16
مراحل كارمنبت كاري 17
نحوه منبت كاري 18
انواع منبت از نظر فرم ظاهري 19
قلمزني روي چوب 20
معرق منبت 21
گذشته و حال منبت كاري دراين منطقه  21
منابع و مآخذ  23

تاريخچه استفاده از چوب و هنرمنبت كاري
«با نگاهي به پيشينه ي تاريخي اين هنر در شهر اروميه»
شايد كسي به درستي نداند كه هنر منبت چوب از چه زماني شروع شده و براي رسيدن به تكامل چه مسيرهايي را طي كرده است اما روشن است كه سابقه و تاريخ منبت كاري در ايران جدا از تاريخ مصرف چوب نمي باشد و پژوهشگري كه مي خواهد به ريشه و سابقه ي صنايع چوبي دسترسي داشته باشد به طبع مجبور است روند استفاده و كاربرد چوب را مورد مطالعه قرار دهد ولي لازم به ذكر است كه تاريخ مصرف چوب نيز در ايران چندان گويا نبوده و اسناد و مدارك كه دال براين امر باشد چندان در دسترس نيست.
«اما آنچه از خلال نوشته هاي جسته  گريخته ي محققان ، مورخان و باستان شناسان مي توان استنباط كرد ،حاكي از آن است كه در ايران عصر حجر استفاده از چوب معمول بوده و بنا به نوشته ي« گيرشمن » مردم بومي ايران كه قرن ها قبل از مهاجرت آريايي ها در ايران مي زيستند،در حدود 4200سال قبل از ميلاد مسيح براي ساخت خانه هاي محيط اطراف خود از چوب استفاده مي كرده اند و نقش يك لوح ي متعلق به 3000سال قبل از ميلاد در شوش به دست آمده نشان مي دهد استفاده از چوب براي ساخت وسايلي نظير نردبان در اين دوره رواج داشته است.
همچنين قطعه چوبي كه در يكي از مقبره هاي متعلق به 5000سال قبل در اطراف شهرستان فسا به دست آمده و نوع آن توسط آزمايشگاه چوب شناسي دانشكده جنگلداري گلخونك(با استناد به تحقيقات انجام شده توسط دكتر رضا حجاري اين نوع درخت كه جزو گياهان هميشه سبز است ،هنوز هم در مناطق مختلف استان فارس مي رويد)تشخيص داده نشان مي دهد كه در آن زمان ايرانيان از چوب براي ساخت ابزار مختلف استفاده مي كرده اند.
در اكتشافات باستان شناسي تپه چراغعلي نيز ماكت گاو آهني باديرك بلند به دست آمده كه نشان دهنده استفاده از چوب در ساخت گاو آهن و ساير وسايل كشاورزي مي باشد .افزون براين،مطالعه و نوشته هاي مورخيني مانند «هرودوت» «گزنون»و«كنت كورث» با وجودي كه پيرامون دوره ي مادها اطلاعات زيادي به دست نمي دهد،ولي در مورد دوره هاي هخامنشيان كاملا؛ گوياست.چنانكه« گرنفون» در مورد سلاح جنگي ايرانيان به نيزه هايي كه از چوب درخت سنجد ساخته شده بود اشاره كرد و متذكر شده است:ايرانيان براي فتح«سارد» از ارابه هاي چند محوري بزرگي كه وسط آن برجي براي استقرار تيراندازان وجود داشته استفاده كرده اند. درهمين دوره،به غير از ابزار جنگي ،براي امور كشاورزي ،كشتي سازي و خانه سازي نيز از چوب استفاده مي شد .نقش يك گاواهن كه مربوط به 400سال قبل از ميلاد مسيح(اواخر دوره هخامنشيان) مي باشد به خوبي نحوه ي استفاده از چوب در كشاورزي را نشان مي دهد.
پاره اي از محققان نيز اظهار كرده اند كه :بعضي ازپوشش تخت جمشيد چوبي بوده و براثر آتش سوزي از بين رفته است و گروهي ديگر صريحا؛ اظهار نظر كرده اند كه براي سقف بندي كاخ هاي شوش و تخت جمشيد از چوب سدر لبنان استفاده شده است «گزنون» ضمن اشاره به كشتي سازي ايرانيان ، به پل هاي چوبي ساخته شده برروي درياي سياه ني اشاره كرده و حتي كشتي سازي ايرانيان،به پل هاي چوبي ساخته شده برروي درياي سياه نيز اشاره كرده و حتي مدعي شده است در ايران باستان ساختن و استفاده از نوعي اسكي چوبي هم متداول بوده است.
از دوره ي سلوكي ها مدرك قابل توجهي در دست نيست اما در دوره ي اشكانيان جز در مواردي مانند تير و كمان سازي،ساير صنايع آنان و از جمله صنايع چوبي از دوره ي هخامنشي عقب تر بوده است. با اين وجود و علي رغم آن كه معماري اين دوره به پاي معماري دوره هاي قبل تر نمي رسيده ،استفاده از چوب در ساختمان ها كاملا؛ رواج داشته و نكته ي قابل توجهي كه در معماري ساسانيان ديده مي شود استفاده از كلاف هاي چوبي در ميان ديوارهاست كه ظاهرا؛ به منظور استحكام بخشيدن به ديوارها انجام مي شد و اقتباسي از نحوه معماري روميان و به روايتي ديگر معماري يونانيان بوده است.
اقدام مهم ديگري كه در دوره ي ساسانيان انجام مي شده استفاده از چوب براي قالب سازي سقف و گنبد هاي ابنيه است كه به وقت خود انقلابي در معماري محسوب مي شده و امروزه نمونه ي ان را مي توان در ساختمان بقعه ي بي بي شهر بانو كه تقليدي از معماري ساسانيان است ملاحظه نمود.اسلوب صنعتي ساسانيان ، بعد از ظهور اسلام ،بدون هيچ تغييري به خدمت ساخت و پرداخت در و پنجره ي ابنيه مذهبي و مساجد و معابد ومسلمانان درآمد و هنرمندان ايراني ،دراين دوره شاهكارهايي از خود برجاي گذاشتند. براي نمونه درها و منبر مسجدي كه ابومسلم خراساني در نيشابور ايجاد كرد و بعدها به وسيله ي عمروبن ليث صفاري تكميل گرديد قابل اشاره است اين شيوه كه تا ظهور سلجوقيان (1059 ميلادي) درگوشه و كنار كشور ادامه داشت .تقريبا؛شكل عوض كرد و گواين كه متاسفانه نمونه چنداني از هنر ـ صنعت چوب اين دوره در دست نيست. ولي با توجه به دو قطعه از يك منبر كه ساخت قرن دوازدهم ميلادي يعني حدود اواخر دوره ي سلجوقيان است و هم اينك در موزه ي «متروپولتين» نگهداري مي شود ، مي توان گفت در اين دوره تزئين چوب با گل و بوته هاي برجسته و فرورفته (چيزي شبيه به منبت كاري فعلي) رواج داشته .كمااينكه برروي يكي از قطعات ياد شده كتيبه يي چند سطري به خط كوفي و طرح هايي گياهي حكاكي شده و برروي قطعه ديگري كه قسمتي از چهار چوب منبر است ،طرح هاي درشت نخل ،نام وقف كننده و تاريخ سال 456 هجري قمري كنده كاري شده است.
ادامه ي صنعت منبت كاري به دوره چنگيز و تيمور نيز كشيده و چون از اين دوره ها آثار نسبتا“ بيشتري در دست است، به راحتي مي توان شاهد تركيب نقوش ايراني با طرح هاي چيني بود. از صنايع چوب اين دوره ، منبر مسجد نائين كه تاريخ 711 هجري قمري را دارد و بااشكال هندسي و برگ هاي مدور تزئين شده و نيز صندوق مرقد حضرت عبد العظيم در شهر ري قابل اشاره است .در نيمه ي دوم قرن چهاردهم ميلادي ميلادي(قرن هشتم هجري قمري)صنعت چوب ايران ،بخصوص در تركستان غربي به درجات بالايي از لحاظ فني و هنري رسيد ويك رحل چوبي كه هم اينك در موزه ي«متروپولتين» موجود است نمونه ي بسيار خوبي از منبت كاري اين دوره ه حساب مي آيد و برروي آن علاوه بر نام دوازده امام،نام سازنده ي آن حسن بن سليمان اصفهاني و تاريخ ذيحجه ي سال 761 هجري قمري حك شده است.درعصر تيموريان ، شيوه ي صنعتگري دوره ي مغول ها ادامه يافت و از نمونه هاي خوب اين دوره يك جفت در متعلق به نيمه ي دوم قرن پانزدهم ميلادي (قرن نهم هجري قمري)قابل اشاره است كه در موزه ي «متروپولتين» نگاه داري مي شود.رويه ي اين دولنگه در ، به قطعات مربع تقسيم و داخل هر كدام نيز تقسيمات ديگري شده و تزئينات آن عبارت است از اشكال هندسي و برگه هاي ظريفي كه معمولا“ تذهيب كاران دروه تيموري از آن ها استفاده مي كردند .نمونه مشابه اين دوره تابوتي است در مدرسه ي طراحي« رپرويدانس» كه به احتمال قوي در رمضان 877 هجري قمري «فوريه 1473» در مازندان ساخته شده و داراي تزئينات ياد شده است(حسن بيگي ـ 1365)
«كهن ترين درب چوبي منبت كاري شده اكنون در موزه ي (اكبر آباد)هندوستان حفظ مي شود اين درب متعلق به كاخ سلطان محمود در غزنه است.در موزه هاي ايران نيز چند درب چوبي متعلق به قرن هاي چهارم و پنجم هجري موجود است كنده كاري اين دربها به صورت شاخ و برگ و كتيبه هاي مختلف با آيه هاي قران مجيد است مطالعه ي دقيق اين درب هاي چوبي نشان مي دهد كه هنر منبت كاري و هنر گچ بري از نظر موضوع تزئينات زياد اختلاف نداشته اند در حقيقت همان تحولي كه از دوره ي ساسانيان تا دوره اسلامي در گچ بري ها ديده مي شود در كنده كاري چوب نيز به چشم مي خورد .آثاري از چوب هاي منبت كاري شده در دوره هاي پيش از اسلام در دست نيست و آثاري كه از منبت كاري دوره ي اسلامي باقي مانده متعلق به بناهاي مذهبي است.
در دوره ي زند و قاجار هنر ظريف منبت كاري از رونق افتاد . ساختن درب هاي منبت يا قطعات بزرگ جاي خود را با اشياء ،كوچكتري مانند رحل و قاب آيينه داد.درعصر حاضر هنر منبت كاري همچنان رواج دارد و در گوشه وكنار ايران هنرمندان بسياري بدان مشغولند اما متسافانه رفته رفته استفاده از نقوش اصيل كه شامل طرح هاي اسليمي و ختايي يا گل و بوته است رو به فراموشي مي رود و طرح هاي خارجي جاي آنها را مي گيرد.اگر اين شيوه به همين شكل ادامه يابد،هنر منبت كاري ايران در مقايسه با منبت كاري كشورهاي هند پاكستان و تايلند عقب خواهد ماند(ستاري محمد ـ 1368) بيشتر هنرهايي كه با چوب ساخته مي شوند به دورترين دوره ي تاريخ كشورمان مي رسد،ولي چون چوب با سپري كردن زمان پوسيده و از بين مي رود،نمونه هاي قابل ارائه اي كه گوياي پيشينه و سابقه ي اين هنر باشد به دست مانرسيده است.هنر منبت يا هرچوب منبت كاري شده داراي فرهنگ و ذوق سرشار ملتي را بيان مي كند كه هرگز زور ،زورگويان هيچ يك از اقوام نتوانسته آن را به نابودي سوق دهد و به عبارتي هركدام از هنرها و صنايع دستي حكايت از استقامت در مقابل ناملايمات و گواه سرزندگي و غرور راستين آن ها در برابر تهاجمات ضد فرهنگي بيگانگان است.علاوه برهنر زيبا و ظريف منبت كاري،ريزه كاري چوب از جمله صنايع دستي پررونق شهرهاي اروميه و سسندج بوده و اساس آن روكش كردن قطعات چوبي آماده شده براساس طرح مورد نظر است.محصولات ريزه كاري چوب بسيار متنوع بوده و شامل انواع سيني ،شكلات خوري ،قاشق ،زير سيگاري ،ظروف ميوه و … مي شود. پس مي توان مي گفت:منبت كاري يا كنده كاري ،هنري است شامل برجسته كاري و مشبك كردن چوب براساس نقشه اي دقيق و حساب شده .اين دست ساخته ها كه از لحاظ حسن تناسب و هماهنگي شكل و رنگ و تزئين ،ستودني است نمودار گرايش ساكنان اين مرز وبوم به زيبايي و خلاقيت با در نظر گرفتن ضروريات و لوازم زندگي است.
 

• تاثیر شخصیت پدر ومادر بر فرزندان
• دانلود رايگان نمونه سوالات پيام نور درس معادلات دیفرانسیل نيمسال اول 93-92
• دانلود رايگان نمونه سوالات پيام نور درس روش های محاسبات عددی,محاسبات عددی نيمسال اول 93-92
• دانلود رايگان نمونه سوالات پيام نور درس ریاضی عمومی 1 نيمسال اول 93-92
• دانلود رايگان نمونه سوالات پيام نور درس ریاضی 2,ریاضی عمومی 2,ریاضی کاربردی 1 نيمسال اول 93-92
• دانلود رايگان نمونه سوالات پيام نور درس شیمی عمومی 1,شیمی1 نيمسال اول 93-92