توضیح :
عنوان
اصلاح الگوی مصرف از زبان قرآن و احادیث ائمه
فهرست مطالب
مقدمه : 1
رعايت كنندگان اصلاح الگوی مصرف امانت داران خداوند : 3
ميانه روی : 4
حد لباس پوشيدن هم بايد رعايت شود : 4
به اعتبار زمان هم مختلف است : 5
اسرافی كه همیشه حرام است : 6
آیا در خیر اسراف میآید : 8
ترك اسراف : 9
چهار دستهاند كه دعاى آنان مستجاب نمىشود : 9
بلای اسراف و تبذیر : 11
تفاوت معنوی اسراف و تبذیر : 11
جايگاه و اهميت كسب و كار حلال : 12
نه اسراف، نه خست : 14
لزوم رعايت اعتدال در زندگی : 14
يكي از تدابير مهم اسلام برای تأمين زندگی و جلوگيری از فقر ارائه الگوی صحيح است : 15
لزوم صرفه جويی و قناعت : 16
نتیجه گیری : 17
اصلاح الگوی مصرف و شعری از سعید (علیه الرحمه) : 18
منابع و ماخذ : 18
اصلاح الگوی مصرف از زبان قرآن و احادیث ائمه(علیهم السلام) :
مقدمه :
نامگذاری سال جدید شمسی 1388 از سوی مقام معظم رهبری به عنوان اصلاح الگوی مصرف دریچهای نو را به تبیین این مفهوم عمیق گشود. اصلاح الگوی مصرف همیشه مورد تأکید اسلام و پیشوایان ما بوده و اختصاص به زمان خاصی ندارد. ولی از آنجا که مصرفهای بیمورد و ریخت و پاشهای بیهوده در کشور جمهوری اسلامی کم نیست، معظم له صلاح دیدند که به عنوان یک هشدار با طرح و نامگذاری سال به این نام مردم را متوجه این مسئله مهم سازند.
قرآن نیز ميانه روي را الگوي مصرف و عامل پايداري خانواده و جامعه معرفي مي كند «والذين اذا انفقوا لم يسرفوا و لم يقتروا و كان بين ذلك قواما»، «قوام» به معناي حد وسط و اعتدال است. اقتصاد اسلامي براي افراد و جوامع دو ارمغان مهم دارد: بشر را از بزرگترين رنج تاريخي او كه مسئله معيشت و غصه تأمين مايحتاج زندگي است، نجات مي دهد. همچنين جامعه و فرد را از عوارض شوم فقر كه سوءاخلاق و فساد و فحشا و حتي كفر و بي ديني است، محفوظ نگه مي دارد. بحثی که در این مقال مطرح میشود در همین رابطه است.
اسراف و تبذیر از گناهانی است كه بر كبیره بودنش تصریح شده است.
در سوره اعراف میفرماید: «بخورید و بیاشامید (از آنچه بر شما حلال شده) ولی از حد نگذرانید به درستی كه خداوند دوست نمیدارد تجاوز كنندگان را»[1] یعنی خدا مسرفین را دشمن میدارد. و بعضی از مفسرین فرمودهاند: هر كه را خدا دوست ندارد اهل عذاب است زیرا محبت خدا به معنی رساندن ثواب است.
و در سوره انعام میفرماید: «از میوه هر یك از این میوهها وقتی كه میوه كرد بخورید و حق آن را (كه خدا معین فرموده از زكات و غیره) بدهید روز بریدن و درویدن آن، و از حد نگذرانید. زیرا خداوند دوست نمیدارد (و نمیپسندد اعمال) اسراف كنندگان را.»[2]
و در سوره مؤمن میفرماید: «این چنین هدایت نمیفرماید و عقوبت میكند هر اسراف كننده و شك آورندهای را.»[3] و نیز در همین سوره میفرماید: «به درستی كه اسراف كنندگان اصحاب آتشند.»[4]
در سوره طه میفرماید: «همچنین جزا میدهیم كسی را كه اسراف كند و به آیات پروردگارش ایمان نیاورد و عذاب آخرت سختتر و باقیتر است.»[5]
و در سوره بنی اسرائیل میفرماید: «اسراف مكن و مال خودت را پراكنده مساز، به درستی كه اسراف كنندگان برادران شیاطینند (و در دوزخ با ایشان قریناند) و شیطان به پروردگارش (و نعمتهای بیپایان او) سخت (منكر و) كفران كننده است.»[6]
در تفسیر منهج مینویسد: «كفار عرب معظم اموال خود را به ریا و سمعه خرج میكردند و جهت یك میهمان شتران متعدد ذبح مینمودند تا مردم ایشان را به سخاوت ستایش كنند. حق تعالی ایشان را نكوهش فرموده كه در تضییع اموال مانند دیوانند.»
حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ میفرماید: «جز این نیست كه خداوند اقتصاد (میانه روی) را دوست و اسراف را دشمن میدارد حتی دور انداختن تو هستهی خرما را. زیرا آن هم به كار میآید (چنانچه در عربستان بذر نخل و خوراك شتر است). و همچنین ریختن تتمهی آبی كه خوردهای (زیرا آن هم در پارهای از مواقع به كار میآید)[7]
و نیز میفرماید: از خدا بترس و زیاده روی مكن و سختگیری هم منما و همیشه در حد وسط باش. به درستی كه اسراف از تبذیر است و خداوند فرموده است: تبذیر مكن جز این نیست كه هیچگاه خداوند كسی را بر میانه روی عذاب نخواهد فرمود.[8] یعنی عذاب خدا راجع به اسراف و تقتیر (زیاده روی و سخت گیری) است.
حضرت امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ میفرماید: «هرگاه خداوند ارادهی خیری به بندهای بفرماید، او را ملهم میفرماید به میانه روی و حسن ادارهی زندگی و او را از اسراف و بدی تدبیر دور میفرماید.»[9]
رعايت كنندگان اصلاح الگوی مصرف امانت داران خداوند :
حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ میفرماید: «آیا گمان میكنی خدا به كسی كه مال داده به سبب احترام او است، یا به كسی كه نداده به واسطهی پستی او است. نه چنین است بلكه مال، مال خدا است آن را به عنوان امانت نزد شخص قرار میدهد و اذن داده كه به طور میانه روی از آن بخورد و بیاشامد و لباس بپوشد و ازدواج كند و بر مركب سوار شود و زیادتی آن مال را به فقرا برساند و رفع احتیاجشان كند. پس هر كس به این دستور رفتار كند، آنچه را خورده و آشامیده و پوشیده و سوار شده و نكاح نموده تمام بر او حلال است و اگر چنین نكرده تمام بر او حرام است پس آیه شریفه را خواند كه «اسراف نكنید زیرا خداوند اسراف كنندگان را دوست نمیدارد» سپس (برای زیادتی توضیح) فرمود: آیا گمان میكنی خدا مالی به عنوان امانت به كسی داد پس او اسبی بخرد برای سواری به مبلغ ده هزار درهم در حالی كه میتوانست اسبی به مبلغ بیست درهم بخرد و كاملاً كفایتش را میكرد. و كنیزی را به هزار دینار بخرد در حالی كه میتوانست كنیزی به بیست دینار بگیرد و او را كافی بود در حالی كه خداوند فرموده اسراف نكنید (پس چنین شخصی به امانت خدا كه مال است خیانت كرده است.)»[10]