امتیاز : 4

فهرست مطالب 

اکولوژی دریا 

 

 

اکولوژی دریا 

جانداران در همه جای سطح زمین پراکنده اند، به طوری که حتی در خاک، درون آب و روی درختان هم وجود دارند؛ اما فراوانی جانداران در همه محیطها مشابه نیست؛ مثلا در بیابانها و مناطق قطبی، کم، و در جنگل و لایه های سطحی آب دریا، فراوان است. موجودات زنده در جایی زیادند که شرایط محیطی برای زیستن مساعدتر باشد. به طور کلی اکوسیستمها به دو گروه اکوسیستم آب و اکوسیستم خشکی تقسیم می شوند:

اکوسیستم آب: اقیانوسها، دریاها، و رودخانه ها انواعی از اکوسیستمهای آب هستند. ما در خشکی زندگی می کنیم و اغلب از یاد می بریم که بیشتر جانداران ساکن دریا و اقیانوس هستند. آب در حدود ۷۰ درصد از سطح زمین را می پوشاند. ترکیب شیمیایی آب دریاهای آزاد و اقیانوسها تقریبا در همه جا یکنواخت است.

شوری آب در جاهای گرم بیشتر و در جاهای سرد کمتر است ( هر لیتر از آب دریا به طور متوسط دارای ۳۵ گرم نمک است؛ آب دریای مدیترانه در هر لیتر ۳۷ گرم نمک، و دریای احمر ۴۳ گرم نمک دارد. در منطقه قطبی و در دریاهایی که رودهای بسیار به آنها می ریزند، شوری آب کم است چنان که آب دریای بالتیک و دریای شمال در شمال اروپا ۲ تا ۷ گرم در لیتر نمک دارد ). 

دریاچه ها ممکن است دارای شوری ای بسیار متفاوت از اینها باشند؛ به طوری که دریاچه ارومیه به طور متوسط ۲۷۰ گرم در لیتر نمک دارد ( در سالهای اخیر به دلیل کم شدن آبهای وارده به این دریاچه، مقدار شوری ممکن است بیشتر باشد ).

ممکن است بعضی آبها به دلیل داشتن شرایط خاص ( مانند ترکیبات به خصوص ) فاقد جاندار باشند، در نتیجه اکوسیستم محسوب نمی شوند. 

در دریا و اقیانوس، دمای آب بین ۲- تا ۳۳ درجه سانتیگراد تغییر می کند و در بیشتر نقاط، مقدار تغییر از این دو حد کمتر است. به عنوان نمونه، اکوسیستم دریا مورد بررسی قرار می گیرد:

دریا: زندگی در دریا وابسته به وجود نور است. در جایی که نور در آب نفوذ کند، گیاهان فتوسنتز کننده ( تک سلولی و پر سلولی ) رشد می کنند. پس جانورانی هم که این گیاهان را می خورند، می توانند در آنجا زندگی کنند و خود، خوراک صیادان می شوند. 

بیشتر جانداران دریازی، ذره بینی اند و با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند. در یک لیتر آب دریا ممکن است یک میلیون گیاه ذره بینی وجود داشته باشد که با اینکه بسیار ریزند، به اندازه خود در فتوسنتز ( غذاسازی، کاهش CO2 و تولید اکسیژن ) مؤثرند. نور خورشید به اعماق دریا نمی رسد. بنابراین فتوسنتز کننده ای هم در آنجا یافت نمی شود. غذای جانداران این منطقه چیزی است که از لایه های سطحی به پایین ریخته می شود.

اکوسیستم خشکی: جانداران دریازی از لحاظ مقدار آب مورد نیاز مشکلی ندارند، اما جانداران ساکن خشکی باید به هر ترتیب آب درون بدن خود را تأمین کنند؛ یکی از راههای تأمین آب مورد نیاز، زندگی در کنار رودخانه است. در کنار رودخانه، هم گیاهان بهتر رشد می کنند، هم جانوران گیاهخوار ممکن است غذای کافی به دست بیاورند، و هم حیوانات گوشتخوار غذای بیشتری به دست می آورند. 

اگر رودخانه دائمی نباشد، در زمان کم آبی و بی آبی رودخانه ، زندگی جانداران اطراف رودخانه ممکن است با خطر جدی رو به رو شود. کمترین آب در بیابانها یافت می شود. در بیابان تنوع موجودات زنده بسیار کم است و فقط جاندارانی که قدرت سازگاری با بیابان را دارند می توانند در بیابان زندگی کنند. 

خاکها نیز از لحاظ مقدار املاح لازم و مواد آلی در حال تجزیه یکسان نیستند؛ در جنگلهای مناطق حاره، خاک بسیار بیشتر از بیابان دارای انواع مواد معدنی و آلی است. 

دمای هوا در خشکی از ۹۰- درجه سانتیگراد ( در قطب جنوب ) تا دست کم ۵۰ درجه سانتیگراد متغیر است و هیچ جانداری به طور طبیعی نمی تواند در تمامی زیستگاههای خشکی زندگی کند. در این میان، فقط انسان، به دلیل ساختن پناهگاه، پوشیدن لباس و ... پراکندگی وسیع یافته است.

اکوسیستم دریایی :

اکوسیستم به بخشی از کره زمین اطلاق می شود که در آنجا چرخه تقریبا یا دقیقا بسته ای برای انتقال ماده بین محیط و موجودات زنده ایجاد می شود.

 

اکوسیستم به بخشی از کره زمین اطلاق می شود که در آنجا چرخه تقریبا یا دقیقا بسته ای برای انتقال ماده بین محیط و موجودات زنده ایجاد می شود. در واقع دو نوع اکوسیستم وجود دارد، خشکی و آبی. محیط آبی به دو بخش اکوسیستم آب شیرین و اکوسیستم دریایی تقسیم می شوند. 

۱۰ هزار سال پیش همچنان که یخچالها از کانادا به سوی ایالات متحده پیشرفت می کرد چاله های بسیاری در زمین تراشیده می شد. بیشتر دریاچه های ایالتهای شمالی آمریکا هنگامی تشکیل شد که افزایش جهانی گرما یخچالها را آب کرد و به چاله های بزرگ ریخت. در آغاز در این دریاچه های تازه شکل گرفته، تنها جمعیتهای کوچکی از باکتریها و دیگر موجودات کوچک وجود داشت. 

افزایش مقدار مواد غیر آلی محلول در دریاچه ، امکان بوجود آمدن توسعه جمعیتهای اتوتروف را فرهم آورد. برخی از این جمعیت ها را گیاهان آبزی تشکیل می دهند، اما بیشتر آنها آغازیان فتوسنتز کننده هستند که روی هم پلانکتون گیاهی خوانده می شوند. افزایش تدریجی اتوتروفها منجر به تولید جمعیتهای مصرف کننده شد که پلانکتون جانوری نام دارند و با گذشت زمان اکوسیستمهای دریایی امروزی شکل گرفتند. 

خواص فیزیکی اکوسیستم های آبی 

اقیانوسها بزرگترین و پایدارترین اکوسیستمها هستند. حدود ۷۰ درصد سطح زمین با آب شور پوشانده شده است. زنجیره های غذایی اقیانوسها از کوچکترین اتوتروف شناخته شده شروع شده به بزرگترین حیوانات ختم می شوند. زندگی دریایی به شدت تحت تاثیر عوامل فیزیکی بسیاری مانند جریان دریایی جزر و مد ، موج ، دما ، فشار و شدت نور است. 

اما آشناترین خاصه فیزیکی آب دریا ، مواد کانی بسیار زیاد آن است. از آنجا که سدیم و کلر سهم بزرگی از یونها را در آبهای شور تشکیل می دهند، حدود ۵/۳ کانیهای موجود در اقیانوسها را نمک طعام تشکیل می دهد. 

کل تراکم نمک یا شوری آب دریا از منطقه ای به منطقه دیگر فرق می کند. بیشترین میزان شوری در آبهای استوایی است که دمای زیاد و تبخیر موجب تراکم نمک می شود. شوری آب اقیانوس با غلظت و شناوری معین می شود که هر چه بیشتر باشد شوری آب بالاتر است. هم شوری و هم شناوری برای تمام موجودات زنده دریایی اهمیت قابل توجه دارند. 

تقسیم بندی اقیانوس ها :

اقیانوسها به عنوان زیستگاه جانداران دریازی به ۵ منطقه اصلی تقسیم می شوند که تقسیم بندی سه منطقه آن افقی و دو منطقه دیگر قائم است. از کناره ساحل تا انتهای فلات قاره منطقه لیتورال را تشکیل می دهد. 

پس از آن یعنی تمامی کف دریا در شیب قاره ای و دشت مغاکی منطقه پنتوئیک خوانده می شود و آبی که اقیانوس را پر می کند، منطقه پلاژیک است. نور خورشد بطور متوسط تا عمق ۷۵ متر و در برخی مناطق تا ژرفای ۱۸۰ متر نفوذ می کند. جانداران فتوسنتز کننده تنها می توانند در منظقه روشن آبها زندگی کنند. زندگی جانورانی هم که مستقیما وابسته به آنهاست، در نزدیکی سطح آب خواهد بود. 

جانداران آبزی :

زندگی دریایی از جهت ارتباط با این زیستگاه ها عموما در سه رده پلانکتون ها ، نکتون ها و کف زی ها طبقه بندی می شود. پلانکتون اصطلاحی است کلی که برای پلانکتون های گیاهی و جانوری بکار           می رود شامل همه جانداران شناور است. 

نکتونها شامل شناگران قوی هستند که می توانند جایشان را به خواست خود تغییر دهند. بنابراین همه نکتونها جانورانی هستند که هم در سطح و هم در عمق دریا یافت می شوند. کف زیها شامل انواعی هستند که بر بستر دریا می خزند یا خود را به جایی می چسبانند و بر کناره ها و کف اقیانوسها زندگی می کنند. 

پلانکتونهای گیاهی :

فیتوپلانکتونهای سطح اقیانوسها شامل میلیاردها جلبک هستند که روی هم شاید بیش از دو برابر همه گیاهان ساکن خشکی مواد غذایی تولید می کنند. این گیاهان که غنی ترین چراگاه کره زمین هستند بطور مستقیم یا غیرمستقیم مبنای تغذیه جانداران دریازی را تشکیل می دهند. بیشتر جلبکهای این مجموعه ذره بینی هستند و احتمالا دیاتومه های تک سلولی زرد و سبز مایل به قهوه ای در بین آنها از همه فراوان تر هستند.

 

پلانکتون های جانوری :

اینها در کنار فیتوپلانکتون ها زندگی می کنند. این موجودات شامل باکتریها ، پروتوزوآ ، میگوهای کوچک و دیگر جانورانی هستند که با حرکتهای آب به هر سو رانده می شوند. آنها از گیاهان ذره بینی تغذیه می کنند. 

تفاوت دریاهای گرم و سرد از نظر موجودات زنده :

دریاهای گرم و سرد نه تنها از نظر تعداد کل موجودات زنده ، بلکه از نظر تنوع گونه ها نیز باهم تفاوت دارند. در آبهای گرم گونه های زیاد اما در جمعیتهای کوچک زندگی می کنند، در حالیکه در آبهای سرد ، جمعیت های بزرگ از گونه های معدود وجود دارد. 

علت هم این است که دمای بالا تمامی واکنشها و از جمله آنها را که به تکامل منجر می شوند، تسریع می کند. بنابراین جانداران در اقلیم گرم بسیار متنوع تر از جانداران اقلیم سرد است. اما محدودیت مواد معدنی در آبهای گرم تعداد جمعیت هر گونه را پایین نگه می دارد. 

تفاوت بین زیستگاه سطحی و عمقی دریاها :

تفاوت بین زیستگاه سطحی که نور خورشید به آن می رسد و منطقه تاریک پایین بسیار زیاد است. نخست اینکه در مناطق عمقی به علت فقدان مطلق نور ، چنان تاریکی پایان ناپذیری حکمفرماست که نظیرش در هیچ جای کره زمین وجود ندارد. دوم اینکه در مناطقی عمقی تغییر فصلی و دگرگونی آب و هوایی عملا در کار نیست. سوم اینکه فشار آب از سطح آب به پایین به نسبت هر ۱۰ متر یک اتمسفر افزایش می یابد. 

بنابراین فشار آب در ژرفترین گودالهای اقیانوسی تقریبا هزار برابر فشار آب سطح خواهد بود. برعکس باورهای پیشنیان که زندگی در چنین محیطی را غیر ممکن می دانستند، تنوعی غنی از موجودات زنده در اعماق اقیانوسها یافت شده است. فشار بالای اعماق آبها ، ژرفای دریا را به صورت یکی از سخت ترین زیستگاهها برای رقابت درآورده است. در آنجا بین حیوانات گوشتخوار شیوه بخور یا خورده می شوی برقرار است. 

چشم انداز بحث :

مرز بین خشکی و دریا را کمربندی از زیستگاههای متنوع و یگانه دربرمی گیرد که کناره های صخره ای  ساحلهای شنی و خورها از این جمله اند. خورها اکوسیستمهای بسیار باروری هستند که پرورشگاهی برای نرم تنان و ماهیها هستند که بیشتر عمر خود را دور از ساحل می گذرانند، به علت اینگونه بستگیهای فیزیک و زیست شناختی است که غارت خورها می تواند موازنه جمعیت را در اقیانوسها و دریاها به هم بزند.

اصولا علم اکولوژی رابطه موجود زنده با محیط پیرامون آن را مورد بررسی و رسیدگی قرار می دهد. در مواردی که تنها یک گونه حیوان و بدون وابستگی و نوع رابطه آن با سایر گونه ها موضوع مطالعه قرار گیرد به آن اصطلاحا اتوکولوژی (اکولوژی فردی) اطلاق میشود در حالیکه سین اکولوژی روابط افراد گونه های مختلف را در محیط بحث میکند.

موجودات زنده با محیط اطراف خود مجموعه واحدی تشکیل میدهند که اکوسیستم نام دارد. اولین بار شخصی بنام(A.G. Tansely 1935 ) این واژه را استفاده کرد. بطور کلی هر واحدی که شامل بخشهای زنده و غیرزنده است به همراه محیط اطراف بطوریکه جریان انرژی در آن موجب پیدایش تنوع زیستی، گردش مواد و ساختمانهای تغذیه ای شود و جهت رسیدن به یک هدف مشخص بطور هماهنگ عمل کنند، اکوسیستم نام دارد که دارای عملکرد و ساختار مستقل است.

مجموعه حیاتی که در سطح کره زمین است تشکیل یک اکوسیستم بزرگ میدهد که به آن بیوسفر یا اکوسفر می گویند که این اکوسیستم بزرگ قابل تقسیم به اکوسیستمهای کوچکتر است که از جمله آن میتوان به اکوسیستم دریا اشاره کرد. وقتیکه بحث از اکوسیستم دریا میشود مجموعه اکوسیستمهای دریاها و اقیانوسها مطالعه میشود. در اکولوژی دریا منظور ما مطالعه آبهای شور خارج از اکوسیستم خشکی است مثل دریاها و اقیانوسها و آنهایی که محصور هستند موضوع بحث لیمنولوژی میباشد.

دریاها در حقیقت بیوم Biom هستند. بیوم اکوسیستم گستره ای است که مرز آن توسط اقلیم مشخص می شود.هدف از مطالعه اکولوژی دریا چیست؟ درک اکوسیستم دریایی بعنوان یک فرآیند عملی و یا درک آن بعنوان یک واحد عملکردی.

 

  گزارش تخلف  |  افزودن به فایل های من | jikjik | تاریخ ارسال : 22 /04 /1394

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.