امتیاز : 0

فهرست مطالب

مقدمه ۴

ویژگیهای ورودی عاطفی ۴

راههای مقابله با مشکل کمبود انگیزش یادگیری ۵

نظریه یادگیری معنی دار کلامی ۶

یادگیری مطالب معنی دار ۷

انگیزش و یادگیری معنی دار ۸

یادگیری از راه مشاهده ۱۰

مراحل یادگیری از راه مشاهده ۱۲

مرحله به یاد سپاری یا یادداری ۱۴

مرحله تولیدی یا بازآفرینی ۱۵

مرحلة انگیزش ۱۶

تعریف انگیزش و انگیزه ۱۷

تعریف آموزش برای یادگیری در حد تسلط ۱۸

۱-مداومت و استمرار بحث و مطالعات علمی ۱۹

۲-نباید از یادگیری و تسهیل آگاهی در هیچ شرائطی استنکاف نمود. ۲۰

۳-رعایت نظافت و پاکیزگی و آراستن ظاهر ۲۰

۴-صلاحیت و شایستگی معلم در امر تعلیم ۲۱

۵-حفظ حیثیت و شئون علم و دانش ۲۱

۶-دریغ نورزیدن از تعلیم علم ۲۲

۷-بازتابهای رفتار و کردار معلم و تأثیر آن در رفتار شاگردان ۲۳

ایجاد و پرورش روحیة مثبت ۲۴

عادات غلط را بهبود بخشید ۲۴

روش خلاق ۲۷

روشهای یادآوری بهتر ۲۸

روحیة مثبت در خود ایجاد کنید ۲۸

مهارتهای حافظه با تداعی ۲۸

هدفهای یادگیری از دیدگاه گانیه ۳۰

۱-نشانه آموزی ۳۰

۲-محرک ۳۰

۳-زنجیره کردن ۳۱

۴-همخوانی آموزی کلامی ۳۱

۵-بازشناسی آموزی ۳۱

۶-مفهوم آموزی ۳۱

۷-قاعده آموزی ۳۲

انواع یادگیری سازمانی از دیدگاه صاحبنظران ۳۳

یادگیری برای بقاء ۳۳

یادگیری برای گذار ۳۵

یادگیری دوگانه ۳۶

یادگیری آینده نگر ۳۷

یادگیری تک حلقه‌ای ۳۸

یادگیری دو حلقه‌ای ۳۸

یادگیری سه حلقه‌ای ۳۹

متغیرهای مؤثر بر یادگیری سازمانی ۳۹

الف) ساختار ۳۹

ب: محیط ۴۰

ج: تکنولوژی ۴۱

د: فرهنگ سازمانی ۴۱

و) رهبری ۴۲

منابع ۴۷

 

مقدمه

گفتيم كه هدف آموزش آسان كردن يادگيري است.يادگيري را ميتوان به راههاي گوناگون تعريف كرد.كسب اطلاعات و انديشه¬هاي تازه، عادتهاي مختلف،مهارتهاي متنوع و راههاي گوناگون حل كردن مسائل همچنين يادگيريها ميتوان بصورت كسب رفتار و اعمال پسنديده يا حتي كسب رفتار و اعمال پسنديده يا حتي كسب رفتار و اعمال ناپسند نيز تعريف كرد ، پس يادگيري حوزي بسيار گسترده اي شامل مي شود .

با اين حال معروفترين براي يادگيري اين است : يادگيري به فرايند ايجاد نسبتاً پايدار در رفتار يا توان رفتاري كه حاصل تجربه است ، گفته مي شود و نمي توان آنرا به حالتهاي موقتي بدن مانند آنچه بر اثر بيماري ، خستگي ، يا داروها پديد مي آيد نسبت داد . 

ويژگيهاي مهم يادگيري عبارتند از : 1- تغيير  2- تغيير نسبتاً پايدار

 3- تغيير نسبتاً پايدار در توان رفتاري  4- تغيير نسبتاً پايدار در توان رفتاري بر اثر تجربه . 

ويژگيهاي ورودي عاطفي  : 

ويژگيهاي ورودي عاطفي نشان دهنده انگيزش يادگيري يا همان علاقه به درس است .  همه مي دانيم كه علاقه به درس دقت كوشش و پشتكار يادگيرنده را افزايش مي دهد و در نتيجه بر يادگيري او تأثير مثبت دارد ، بنابراين كوشش در بالا بردن سطح علاقه يادگيرنده يكي از تدابير آموزشي معلم به حساب مي آيد . 

آنچه كه تعيين كنندة ويژگيهاي ورودي عاطفي يا انگيزش دانش آموزان براي يادگيري يك موضوع تازه است تصورات او از موفقيتها يا 

شكست هايي است كه در گذشته از موضوعهاي تازه كسب كرده است . 

به عبارت ديگر تصور يادگيرنده دربارة موفقيت يا شكست در يك تكليف يادگيري مبتني بر تجاربي است كه وي از آن تكليف يا تكاليف مشابه آن به دست آورده است،اگريادگيرنده معتقد باشد كه در گذشته تكاليف مشابهي را با موفقيت انجام داده است احتمالاً با تكليف بعدي نيز با نوعي عاطفة مثبت برخورد خواهد كرد .

در مقابل اگر اعتقاد داشته باشد كه در تكاليف مشابه گذشته با شكست مواجه خواهد شد . اين عواطف مثبت يا منفي ابتدا مشخص و محدود به درسهاي خاص گسترش يابد و تا آنجا وسعت مي گيرد كه تمام دروس آموزشگاهي را شامل مي شود .

راههاي مقابله با مشكل كمبود انگيزش يادگيري : 

مشكل كمبود انگيزش يادگيري دانش آموزان يا كمبود علاقه آنان نسبت به يادگيري موضوعهاي تازه ناشي از شكست هاي پي در پي قبلي در درسهاي مشابه درس جديد است .  بنابراين بهترين راه رفع اين مشكل اين است كه سطح رفتارهاي ورودي شناختي و در صورت لزوم سطح رفتارهاي ورودي رواني ـ حركتي دانش آموزان را بالا ببريم و كيفيت آموزش را نيز بهبود ببخشيم ، اين اقدامات سبب افزايش يادگيري و كسب موفقيت از سوي دانش آموز در درسهاي تازه خواهد شد اين كسب موفقيت باعث مي شود كه يادگيرنده به تدريج به تصوري مثبت تر از تواناييهاي خود نسبت به يادگيري آموزشگاهي دست يابد . اگر اين جريان در چندين واحد يادگيري ادامه يابد از تصورات منفي دانش آموز نسبت به توانائيهايش در رابطه با يادگيري مطالب آموزشگاهي كاسته 

مي شود و بجاي آن تصورات مثبت تري در اين مورد كسب خواهد كرد كه اين خود علاقه و انگيزه يادگيري او را افزايش مي دهد . 

آنچه كه در بالا گفته شد بهترين روش ايجاد علاقه در دانش آموزان نسبت به يادگيري موضوعهاي درسي است . علاوه بر اين روش كلي ، روانشناسان ترتيبي شيوه ها و فنون ديگري را كشف كرده اند كه با توجه به آنها سطح علاقه و انگيزش يادگيرندگان را بالا مي برد . 

نظريه يادگيري معني دار كلامي 

ديويد آزوبل واضع يكي از نظريه هاي معروف شناختي است كه نظريه يادگيري معني دار كلامي نام دارد ارتباط اين نظريه با يادگيري آموزشگاهي بيشتر از ساير نظريه هاي يادگيري است . زيرا اين نظريه در اصل براي توجيه و تبيين مسائل يادگيري كلامي مربوط به مطالعه درسي تدوين شده است . زوبل اين نظريه را در چندين اثر خود به ويژه در كتاب روانشناسي پرورشي پرداختن به ماهيت ، شرايط ، بازده و ارزشيابي يادگيري كلامي است . 

به اعتقاد او يافته هاي روانشناسي پرورشي بايد از پژوهشهاي انجام شده در آموزشگاه و كلاس درس به دست آيند و روانشناسي پرورش تا آنجا بايد به ساير مسائل روانشناسي بپردازد كه در ارتباط عملي مستقيم با يادگيري كلاس درس باشند . به نظر او يادگيريهاي طوطي ولر و ساير انواع يادگيري آزمايشگاهي غالباً با تكاليف يادگيري آموزشگاهي بي ارتباط اند . براي او يادگيري اصيل آموزشگاهي همان يادگيري معني دار كلامي است. مطالعه نظريه آزويل مستلزم آشنايي با تعدادي متغير فرضي و روابط ميان آنهاست . 

يادگيري مطالب معني دار 

در نظريه آزوبل يادگيري معني دار از راه ايجاد ارتباط بين مطالب تازه و مطالب قبلاً آموخته شده ايجاد مي شود منظور از ايجاد ارتباط ميان مطلب تازه و مطالب قبلي اين است كه بين مطلب جديد يادگيري و ساخت شناختي فرد نوعي ارتباط برقرار گردد . بنا به گفته الفراسنوا يادگيري و ساخت شناختي فرد نوعي ارتباط برقرار گردد . 

بنا به گفته الفراسنوا يادگيري معني دار مستلزم آن است كه يادگيرنده از قبل مفاهيمي را مفهوم جديد قابل ربط دادن به آن است آموخته باشد وقتي كه مطالب تازه وارد ساخت شناختي مي شوند هر يك از آنها در جاي خود و در زير مطالب جامع و كلي قرار مي گيرند اگر اين امر ميسر باشد يادگيري معني دار صورت مي گيرد ، چنانچه مطلبي تازه تنواند در هيچ يك از هرمهاي ساخت شناختي جاي مناشبي پيدا كند يعني به هيچ وجه قابل ربط دادن به مطالب قبلاً آموخته شده نباشد ، يادگيري معني دار نمي تواند صورت پذيرد و اگر يادگيري آن از طريق تمرين تكرار اصرار شود ، آن مطلب به صورت طولي وار آموخته خواهد شد .

انگيزش و يادگيري معني دار 

در نظريه آزوبل مهمترين عامل انگيزش موثر يادگيري معني دار سابقاً شناختي است . به اعتقاد آزوبل سائقها  شناختي يك انگيزة دروني است كه از كنجكاويها وعلاقه هاي يادگيرنده نسبت به كشف دستكاري ، درك و فهم و برخورد با محيط سرچشمه مي گيرد . 

سائقها يا علائق شناختي بطور عمده جنبة اكتسابي دارند و بر تجارب ويژة يادگيرنده مبتني هستند رابطة بين سائق شناختي و يادگيري ، مانند كلي بين انگيزش و يادگيري ، از نظر علت و معلولي رابطه اي دو جانبه است يعني يادگيري همراه با موفقيت به ايجاد سائق شناختي منجر 

مي شود و سائق شناختي نيز يادگيري را افزايش مي دهد . پس سائق شناختي هم مي تواند علت يادگيري به حساب آيد و هم معلول آن با توجه به اين رابطة بين سائق ، شناختي و يادگيري ، آزوبل در مبحث ايجاد انگيزش در يادگيرندگان ايجاد انگيزش نمايد و بعد به آنها آموزش دهد . 

به معلمان چنين توصيه مي كند . لازم نيست يادگيري را به تعويق اندازيد و منتظر بمانيد تا در يادگيرندگان نسبت به يادگيري علاقه ايجاد شود و آنگاه به آموزش اقدام كنيد بهترين راه ايجاد علاقه و انگيزه در يادگيرندگان اين است كه مسئله نبودن علاقه را موقتاً ناديه بگيريد و سعي كنيد به نحو هر چه مؤثرتر در آنها يادگيري ايجاد كنيد خواهيد ديد كه علي رغم بي علاقه گي آنها نسبت به مطلب يادگيري ياد خواهند گرفت و اين يادگيري به ايجاد علاقه در آنها منجر خواخد شد . ص25 

وقتيكه يادگيرنده در يادگيري مطالب كسب توفيق كرد و از اين راه رضايت خاطر نصيب او شود او نسبت به يادگيري بيشتر ايجاد انگيزش خواهد شد . بنابراين مؤثرترين راه ايجاد انگيزش براي يادگيري اين است كه بر جنبه هاي شناختي يادگيري تأكيد شود نه بر جنبه هاي عاطفي آن . از آنجا كه منشأ اصلي سائق شناختي كنجكاويهاي  يادگيرنده به حساب آمده است . 

آزوبل به معلمان پيشنهاد مي كند كه با تحريك كمجكاوي ذهني يادگيرندگان از طريق ارائه مطالبي كه كنجكاوي را بر مي انگيزانند سطح سائق شناختي آنان را افزايش دهند . 

او همچنين مي گويد تكاليفي به يادگيرندگان بدهيد كه سطح توانايي فردي آنها متناسب باشند . هيچ چيز به اندازه شكست و ناكامي فزون از حل برانگيزش و علاقه تأثير مخرب ندارد . 

آزوبل استفاده از تقويت و پاداش بيروني به ويژه انگيزش حاصل از عوامل آزارنده را در يادگيري معني دار پيشنهاد نمي كند . او اين نوع عوامل انگيزش را تنها براي يادگيري مطالب طوطي وار مفيد مي داند به اعتقاد او يادگيري معني دار خود توليد كنندة پاداش است و از اين رو در اين نوع يادگيري نيازي به پاداش بيروني نيست . بنابراين اگر معلمان بخواهند طبق نظر آزوبل سطح انگيزش دانش آموزان را افزايش دهند بايد از طريق كمك به ارضاي كنجكاويهاي يادگيرندگان بر انگيزش دروني آنان بيفزايند . 

يادگيري از راه مشاهده 

در نظريه يادگيري اجتماعي بندورا گفته شده است ه يادگيرنده از طريق مشاهدة رفتار ديگران به يادگيري مي پردازد . اين يادگيري به شرح زير صورت مي گيرد : وقتي كه يادگيرنده ، يعني مشاهده كننده رفتار شخص ديگري را مشاهده مي كند كه آن شخص براي انجام آن رفتار پاداش يا تقويت دريافت مي نمايد آن رفتار توسط خرد مشاهده كننده آموخته ميشود . 

به اين نوع پاداش يا تقويت جانشيني مي گويند . وقتي كه معلم يكي از دانش آموزان كلاس را براي حل كردن مسأله اي از يك راه تازه مورد تقويت قرار مي دهد ، دانش آموزان ديگر روش اين دانش آموز را سرمشق قرار ميدهند و مي كوشند تا همان راه حل را در مسايل خود به كار بندند . علاوه بر تقويت جانشيني در يادگيري از راه تنبيه جانشيني هم مؤثر است . براي مثال اگر مأمور راهنمايي رانندگي راننده اي را به سبب سرعت زياد در يك خيابان درون شهري جريمه كند رانندگان ديگري كه شاهد اين جريان هستند هنگام دادن اتومبيل خود در آن خيابان آهسته تر خواهند راند يا وقتي كه معلم يكي از دانش آموزان را به سبب رفتار نامطلوبي انجام داده است ، سرزنش مي كند دانش آموزان ديگر نيز از انجام آن رفتار سرد مي شوند . 

بنابراين اگر رفتار الگو يا شخصي كه سرمشق قرار مي گيرد با تقويت يا تنبيه دنبال شود اين تقويت و تنبيه بر رفتار شخصي كه آن رفتار را مورد مشاهده قرار مي دهد نيز تأثير مي گذارد اگر رفتار سرمشق با تقويت دنبال شود ، احتمال بروز آن رفتار از سوي مشاهده كننده افزايش 

مي يابد . اگر رفتار سرمشق با تنبيه مواجه شود احتمال انجام آن رفتار از سوي مشاهده كننده كاهش مي يابد . 

در آزمايشي كه بندورا انجام داده بود نشان داد كه الگوبرداري بر رفتار كسانيكه شاهد رفتار الگو هستند تأثير مي گذارد و در اين آزمايش رفتار كودكان تحت تأثير تجربه غير مستقيم يا تجربة جانشيني قرار گرفت كودكان گروه اول تقويت جانشيني را تجربه كردند و اين موجب تسهيل رفتار پرخاشگرانة آنان شد كودكان گروه دوم تنبيه جانشيني را تجربه كردند و آن باعث بازداري رفتار پرخاشگرانه شان شد . از اين يافته هاي ميتوان چنين نتيجه گيري كرد كه كودكان بدون انجام رفتار آشكار و دريافت تقويت چيزي مي آموزند . نكته اي كه در اينجا بايد مورد تأكيد قرار گيرد اين است كه به اعتقاد بندورا يادگيري از راه مشاهده در نتيجة تقويت جانشيني رخ نمي دهد چنان كه در دنبالة‌بحث خواهيم ديد . 

در نظريه بندورا  تقويت و تنبيه نقش انگيزشي دارند و عملكرد فرد را تحت تأثير قرار مي دهند ولي بر يادگيري تأثير ندارند يعني يادگيرنده بدون نياز به تقويت صرفاً از راه مشاهدة رفتار ديگران رفتار مورد مشاهده را مي آموزد به سخن ديگر مشاهده كننده به هر حال رفتار يك سرمشق را مي آموزد حتي اگر سرمشق هنگاميكه مورد مشاهده قرار دارد هيچگونه تقويت يا پاداشي دريافت نكند . 

مراحل يادگيري از راه مشاهده 

بندورا يادگيري از راه مشاهده ابتدا بايد به آنچه قرار است ياد گرفته شود توجه كرد . عوامل زيادي در جلسه توجيه افراد دخالت دارند كه از آن جمله ميتوان جذابيت ، شهرت ، شايستگي ، مورد احترام بودن و مورد تحسين قرار گرفتن فرد سرمشق يا الگو را نام برد . كودكان خردسال معمولاً ، والدين ، برادران و خواهران بزرگتر و معلمان خود را سرمشق قرار مي دهند . نوجوانان بيشتر از قهرمانان ورزشي ، بازيگران سينما و شخصيتهاي مشهور ديگر تقليد مي كنند . 

 در رابطه با آموزش عواملي چون متمايز و مشخص بودن مطالب درسي قابليت كاربرد و جذابيت آنها بر ميزان توجه دانش آموزان تأثير 

مي گذارد كوشش معلم در متمايز ساختن مطالب مهم درسي و جذاب ساختن آنها براي يادگيرندگان ، به ويژه در آموزش به كودكان خردسال و كودكان عقب ماندة ذهني حائز اهميت است ،‌ معلم بايد بكوشد تا در آموزش مطالب مختلف توجه دانش آموزان را به جنبه هاي حساس و مهم در س جلب كند . اين كار مي تواند از راه توضيحات روش و تأكيد بر نكات مهم انجام دهد . 

علاوه بر عواملي كه از سرمشق يا الگو كه بر جلب توجه يادگيرنده مؤثرند ويژگيهايي از خود يادگيرنده نيز موجب توجه كردن او به سرمشق 

و يادگيري از راه مشاهده مي شوند از جمله اين عوامل ميتوان استعداد و آمادگي ادراكي و شناختي سطح برانگيختگي و رجحانهاي اكتسابي را نام برد ، منظور از استعداد ادراكي بطور عمده ظرفيت حسي يادگيرنده است . مثلاً يك شخص نابينا به اندازة يك شخص كاملاً سالم از استعداد يادگيري از راه مشاهده برخوردار نيست . همچنين رجحانهاي اكتسابي از تجارب گذشتة فرد با تقويتهاي مختلف سرچشمه مي گيرد . به عنوان نمونه اگر رفتارهاي قبلي يادگيرنده كه از راه مشاهد آموخته شده اند در كسب تقويت براي او مؤثر بوده باشند در موقعيتهاي سرمشق گيري يا الگو داري بعدي رفتارهاي مشابه آن رفتار بيشتر مورد استفاده او قرار خواهند گرفت . 

مرحله به ياد سپاري يا يادداري : 

در نظرية يادگيري اجتماعي بندورا اعتقاد براين است كه يادگيري طبق اصل مجاورت صورت مي پذيرد و اين يادگيري نيازي به تقويت و پاداش ندارد ، در رويداد مورد نياز براي يادگيري ار راه مشاهده عبارت از : 

 

1- توجه به عملكرد سرمشق ( مرحله توجيه ) 2- بازنمايي نمادي آن عملكرد در حافظة دراز مدت ( مرحله به يادسپاري ) 3- بازنمايي اعمال مورد مشاهده به دو صورت تجسمي ( تصوير ذهني پديده 

ها ) و كلامي صورت مي پذيرد و اين بازنمايي براي يادداري يا نگهداري مطالب در حافظه و استفاده بعدي از آنها ضروري است . 

مشاهده گراني كه فعاليتهاي سرمشق را  در صورت كلمات ، نشانه هاي مختلف ، يا تصويرهاي روشن ذهني رمزگرداني مي كنند از كسانيكه صرفاً به مشاهده آن فعاليتها مي پردازند يا هنگام مشاهده ذهنشان به مطالب ديگري مشغول است بيشتر ياد مي گيرند و كمتر فراموش ميكنند.

و حين نظام بازنمايي كه عامل اصلي يادگيري و يادداري انسانها از راه مشاهده به حساب مي آيد رمز كلامي رويدادهاي مورد مشاهده است به قول بندورا اكثر فرايندهاي شناختي كه بر رفتار نظم مي دهند عمدتاً جنبه كلامي دارند نه ديداري . از آنجا كه ما از طريق رمزهاي كلامي مي توانيم مقدار زيادي از اطلاعات را در حافظه ذخيره كنيم بازنماي كلامي در يادگيري و يادداري رويدادها نقش بسيار مهمي بازي مي كند . 

غالب فرايندهاي شناختي كه رفتار را نظم مي دهند عمدتاً مفهومي هستند تا تجسمي ، به سبب انعطاف پذيري فوق العاده نمادهاي كلامي ، دشواريها و پيچيدگيهاي رفتار را ميتوان به خوبي در كلمات حفظ كرد . 

مرحله توليدي يا بازآفريني 

در سومين مرحله از يادگيري مشاهده اي رمزهاي كلامي يا تجسمي ذخيره شده در حافظه بصورت اعمال آشكار در مي آيند .انجام اين مرحله از سوي دانش آموز به معلم امكان ميدهد تا نحوه عملكرد 

دانش آموز  را در مقايسه با آنچه كه قرار بوده بياموزد ارزيابي كند . گاه مشاهد مي شود كه دانش آموز تنها قسمتي از راه حل را كه معلم براي حل معادلات دو مجهولي شرح داده است يادگرفته اند ، بنابراين معلم بايد به آنها كمك كند تا تمام آنچه را كه لازم است بياموزند كه كسرهاي يادگيري تنها در صورتي معلوم خواهند شد كه معلم از يادگيرندگان بخواهند تا آنچه را كه مشاهده كرده اند عملاً نشان مي دهند دليل وجود مرحله توليدي يا بازآفريني در مدل يادگيري اجتماعي همين است . 

يكي از تدابير مؤثر در شكل گيري رفتار آموخته شده از راه مشاهده باز خورد اصلاحي است ، معلم در باز خورد دادن به دانش آموزان هم 

مي تواند نكات مثبت عملكردشان را به آنان اطلاع دهد و هم نكات منفي را گوشزد نمايد . اين نوع بازخورد اصلاحي را نبايد به عنوان تنبيه تعبير كرد . 

مرحلة انگيزش : 

در توضيح مراحل قبلي يادگيري مشاهده اي گفتيم كه يادگيري از راه مشاهده نيازي به تقويت ندارد اما معني اين گفته آن نيست كه تقويت در يادگيري مشاهده اي بي تأثير است . رفتار ياد گرفته شده از راه مشاهده در صورتي به عملكرد تبديل مي شود كه با تقويت همراه باشد به سخن ديگر اگر يادگيرنده بخاطر انجام رفتاري كه از راه مشاهده آموخته است تقويت دريافت نمايد به انجام آن رفتار خواهد پرداخت اما اگر انجام آن رفتار تقوتي به دنبال نياورد يا تنبيه بدنبال داشته باشد آن رفتار را انجام نخواهد داد اما اگر انجام آن رفتار تقويتي به دنبال نياورد يا تنبيه به دنبال داشته باشد آن رفتار را انجام نخواهد داد بنابراين نظريه يادگيري اجتماعي و نظريه شرطي سازي كنش گر دربارة تأثير تقويت اتفاق نظر دارند اما اختلاف عمدة آنها در اين است كه در نظرية يادگيري نقش زيادي ندارد در صورتي كه در نظريه شرطي سازي كنشگر اعتقاد بر اين است كه تقويت موجب يادگيري رفتار مي شود . بنابراين يادگيري ممكن است در غياب عوامل تقويتي صورت پذير اما تبديل آن به عملكرد قابل مشاهده نياز به عوامل انگيزش يعني تقويت و پاداش دارد . 

كوتاه سخن اينكه در نظرية يادگيري شناختي بندورا  مثبت و منفي رفتار عوامل برانگيزانندة عملكرد به حساب مي آيند نه عوامل ايجاد كنندة يادگيري . 

تعريف انگيزش و انگيزه : 

اصطلاح انگيزش را ميتوان به عنوان عامل نيرو دهنده ، هدايت كننده و نگهدارندة رفتار تعريف كرد ، گيج و انگيزش  را به موتور و فرمان اتومبيل تشبيه كرده اند ، سيفرت گفته است انگيزش يك تمايل يا گرايش بعمل كردن به طريقي خاص است او همچنين انگيزه را بصورت نياز يا خداست ويژه اي كه انگيزش را ؟؟ مي شود تعريف كرده است . افرانسو انگيزه را علت و دليل رفتار مي داند . دليل اينكه چرا بعضي رفتارها  را انجام مي دهيم ولي بعضي ديگر را انجام نمي دهيم انگيزه هاي ما هستند. انگيزش و انگيزه غالباً مترادف به كار مي روند با اين حال مي توان انگيزه را دقيق تر از انگيزش دانست به اين صورت كه انگيزش را عامل كلي مولد رفتار اما انگيزه را علت اختتصاص يك رفتار خاصي بحساب آورد . مثلاً وقتيكه مي پرسيم چرا فلان شخص رفتارخاصي را انجام مي دهند بدنبال انگيزه او هستيم اصطلاح انگيزه بيشتر در اشاره به رفتار آنان بكار مي رود . راسل مي گويد انگيزه براي مشخص كردن قصد يا بازده دلخواه يك رفتار به كار مي رود پس كاربرد اصطلاح انگيزه در مورد حيوانات جايز نيست . 

از لحاظ پرورش انگيزش هم هدف است و هم وسيله به عنوان هدف ما و دانش آموزان و دانشجويان مي خواهيم نسبت به موضوعهاي علمي و اجتماعي علاقه كسب كنند . از اين رو تمام برنامه هاي درسي كه براي آنها و فعاليتهاي حوزه عاطفي در نظر گرفته شده است داراي هدفهاي انگيزش درسي هستند به عنوان وسيله انگيزش مانند آمادگي ذهني يا رفتارهاي ورودي يك پيش نياز يادگيري بحساب مي آيد و تأثير آن بر يادگيري كاملاً آشكار است . اگر دانش آموزان و دانشجويان نسبت به درس بي علاقه باشند به توضيحات معلم توجه نخواهند كرد تكانيو خود را با جديت انجام نخواهند داد و بالاخره پيشرفت چنداني نصيب آنها نخواهد شد . 

تعريف آموزش براي يادگيري در حد تسلط : ص409

روش آموزش براي يادگيري در حد تسلط بر يك فرض اسامي استوار است كه با فرض هاي سنتي متداول در آموزش مغاير است ، فرض زيربناي روش يادگيري در حد تسلط اين است كه اگر شرايط مناسب آموزشي فراهم شوند و زمان كافي در نظر گرفته شود همه يا تقريباً همة يادگيرندگان مي توانند همه يا تقريباً همة هدفهاي آموزشي يك درس را بياموزند يعني بر آن تسلط يابند . 

براي ادامه بحث بد نيست وظايف معلم و شاگرد را معلوم سازيم تا بعد بسنيجيم كه آيا در ميزان سطح يادگيري دانش آموز تأثير دارد يا خير

1- مداومت و استمرار بحث و مطالعات علمي:

بايد معلم و شاگرد اشتغالات علمي اعم از خواندن ،‌مطالعه ، حاشيه نويسي ، مباحثه ، مذاكره ،‌تدبر، حفظ و از بر كردن ، اجزاء و امثال آن همواره ساعي و كوشا باشند و ملازمت و همبستگي خود را در اشتغالات علمي استمرار دهند،‌ اشتغالاتي كه مطلوب است و سرماية زندگاني آنها را فراهم مي سازد آنها نبايد حتي الامكان خويشتن را با مسائلي سرگرم سازند كه با علم و دانش پيوندي ندارد .

نبايد در كنار علم به امور دنيوي بپردازند و در صورت لزوم بايد اشتغالات غير علمي آنان در حد ضرورت و نيازهاي اوليه محدود باشد بديهي است كه چنين اشتغالاتي پس از اداء وظايف و رفع نيازهاي علمي به ميزان توانايي آنان مربوط است به همين جهت گفته اند همة‌ موجودات را در اختيار علم دانش قرار داده تا بخشي و پاره اي از آن به تو داده شود.

امام باقر (ع) فرمود : خداي بيامرزد كسي را كه علم دانش را حيات بخشيد. عرض كردند كيفيت احيا و علم چيست ؟‌فرمود : باين صورت است كه دينداران و افراد با تقوي از طرزق مذاكره و گفتگوهاي علمي به علم و دانش روح تازه اي ببخشند.

2- نبايد از يادگيري و تسهيل آگاهي در هيچ شرائطي استنكاف نمود.

معلم و شاگرد نبايد از يادگيري و اسعفاده علمي از افرادي كه در مقام و مرتبت ، سن شهرت ، دينداري و يا علوم و دانشها ، پايين تر و پست ترند استنكاف ورزند.

بلكه بايد از هركسي كه استفاده علمي از او امكان پذير است بهره و فائده اي بدست آورند.

والائي مقام و شهرت آنان نبايد مانع از آن شود كه در استفاده و بهره گيري از افراد پايين تر از خود در مسائلي كه در آنها آگاهي كافي ندارند دريغ كنند.

چون اين حالت موجب مي شود كه در تجارب و سوداگري علمي خويش دچار زيان گشته و مراتب علم و آگاهي آنها رو به نقصان گذارده و مشمول خشم و غضب پروردگارشان واقع شوند.

پيامبر اكرم (ص) فرمود: حكمت و دانش گمشدة افراد با ايمان است.

3- رعايت نظافت و پاكيزگي و آراستن ظاهر:

معلم و شاگرد آنگاه كه مي خواهند در جلسة‌ درس حضور يابند لازم است با وصف و پاكيزگي از هرگونه كثافت و آلودگي باشند. بدن و جامة خويش را نظيف و خوشبو سازند و بمنظور تجليل از مقام علو مدانش ، و رونق بخشيدن به وضع حاضران و هم نشينان و فرشتگاني كه پروانه وار ، گرداگرد اين محفل مقدس در گردشند بهترين جامة خود را در بر كنند بخصوص اگر جلسة درس در مسجد برگزار شود رعايت اين نكات شايسته تراست.

4- صلاحيت و شايستگي معلم در امر تعليم :

كسيكه مي خودهد عهده دار منصب تعليم گردد بايد قبلاً مراتب و شايستگي خويش را براي احراز چنين مقامي فراهم آورد و بايد اين شايستگي در تمام مظاهر وجود او پديدار باشد يعني سيما و چره و طرز سخن گفتن و گفتارش نمايانگر اهليت و شايستگي او براي احراز مقام تعليم بوده و اساتيد صالح نيز صلاحيت او را تأييد و آنرا گواهي كنند.

در حديثي مشهور چنين آمده است اگر كسي به چيزي اظهار سيري و تظاهر به بي نيازي كند كه آن چيز را دارا نيست بمانند كسي است كه ميخواهد لباسي را در بر گيرد كه به هيچ وجه در خور اندام و قامت او نمي باشد.

5- حفظ حيثيت و شئون علم و دانش

معلم بايد مقام و حيثيت علم دانش را ارج نهد و آنرا به ابتذال ‌و فرومايگي سوق ندهد. به اين معني كه علم را به افراد نالايق تعليم ندهد و براي قيام به وظيفة تعليم به خانه شگرد و دانشجوي خود نرود و اگر چه آن شاگرد فردي محترم و آبرومند و گرانقدر باشد. معلم بايد علم را از چنين فرومايگي ها و ابتذال حفظ نمايد. چنانكه پيشينيان ،‌نگاهبان و پاسدار حرمت و آبروي علم و دانش بوده اند.

6- دريغ نورزيدن از تعليم علم :

رسالت و وظيفه معلم ايجاب كه نبايد از تعليم و آموزش هيچ كسي به خاطر آنكه ممكن است احياناً واجد قصد و نيت خداپسندانه اي نباشد دريغ ورزد. زيرا تصحيح هدف و جهت گيريهاي سنجيده و خداپسندانه براي بسياري از افراد تازه كار و كسانيكه در فراگيري علم ،‌مبتدي هستند دشوار مي باشد. بجهت اينكه جان و روح آنها بعلت خردسالي و يا فقدان بنيش كافي در اين بسيار نارسا و ضعيف مي باشد. علاوه بر اين آنان با عوامل تحصح هدف و نيت و مباني آن انس و آشنايي كمتري دارند.

اگر بنا باشد معلم بخاطر فقدان نيت صحيح و محروميت شاگردان از جهت يابي درست از تعليم آنان خودداري كند بسياري از سرمايه هاي علمي و ذخائر دانش و فرهنگ ديني از دست مي رود. بايد توجه داشت كه اين اميد هم وجود دارد كه شاگرد فاقد نيت و هدف صحيح از بركت علم آنگاه كه با علم و دانش پيوند و انسي برقرار ساخت – توانائي لازم را در تصحيح هدف و نيت خود بدست آورد.

لذا بعضي از دانشمندان گفته اند ما علم و دانش را براي غير خدا و بخاطر هدفهاي ديگري جويا شديم ولي خود علم و دانش از اينكه براي غير خدا باشد امتناع ورزيد يعني اگر يك شاگرد فاقد قصد الهي ‌در حصيل علم بوده است قهراً با ادامه تحصيل و كسب بينش فزونتر ، قصد و هدف او تصحيح خواهد شد و طبعاً بسوي «الله » و هدفهاي والاي الهي و انساني رهنمون خواهد گرديد.

7- بازتابهاي رفتار و كردار معلم و تأثير آن در رفتار شاگردان

معلم بر فرض آنكه داراي عذر موجهي باشد – نبايد ميان كردار و گفتارش و دوگانگي و تفاوت موجود داشته باشد ]  بلكه بايد   سعي كند  همواره بر طبق گفتار     و امر و نهي خود عمل كند [ مثلاً  او نمي تواند عملي را تحريم كند كه خود مرتكب آن مي گردد و يا انجام عملي را واجب و حتمي الاجرا معرفي كند و خود پاي بند آن نباشد و يا مردم را به انجام عملي – بعنوان كار مستحب دعوت كند ولي خو د ا و  از انجام آن عمل دريغ ورزد.

بطور خلاصه بايد گفت قضية معلم و شاگرد از لحاظ نقش پذيري شاگرد نسبت به اعمال معلم همانند قضية مهر و موم مي باشد كه در موم تمام نقشها و تصوير هائي كه در مهر وجود دارد منعكس مي شود. ما اين نقش پذيري را در مورد گروهي از شاگردان و دانشجويان در برابر معلمان و استادانشان بچشم ديده ايم و اين حقيقت را كاملاً حس كرده ايم كه شاگرد در رفتار خود ، يك نمونه بردار ماهري از اعمال استاد و معلم خود مي باشد. كه البته با توجه به اختلاف اختلاق و افعال معلم همه گونه رفتار او را شاگرد را اعمال و رفتار خود پياده مي كند.

ايجاد و پرورش روحية مثبت :

شما بايد به درس يا مطلبي كه مي خوانيد علاقه داشته باشيد در غير اينصورت محرك و انگيزه اي براي علاقمند شدن ايجاد كنيد. تأكيدات و انديشه هاي مثبت را بكار گيريد. مي توانيد به خود بگوييد: وقتيكه خواندن اين درس را تمام بكنم مي توان كاري را كه از آن بيشتر لذت مي برم انجام دهم در انديشه هاي منفي بكار بنديد و يا خود را تهديد بكنيد مثل اينكه اگر در اين درس نمرة‌الف نگيرم بورس تحصيلي خود را از دست خواهم داد. اگر روحيه اي پذيرا و نگرشي مثبت در خود ايجاد كنيد در خواهيد يافت كه درك مطلب آسانتر مي شود چون با خودتان در حال مبارزه نخواهيد بود مطالعه كردن با حالت مبارزه يا نبرد و تقلا درست مثل و حشت زدگي و دستپاچه شدن موقع شناكردن است رمز كار در خونسرد بودن و آرامش داشتن است.

عادات غلط را بهبود بخشيد:

وقتيكه خسته ، خواب آلود ، افسرده يا دچار درد و ناراحتي هستيد درك كه وقتي ساعت 3 بعدازنصف شب چيز مي خوانند درك آنها پايين است در چنين موقعي خيلي ها حتي قادر به فهميدن مطالب روزنامه هم نيستند. بسيار مهم است كه نه تنها در عين هوشياري باشيد بلكه آرامش و خونسردي خود را هم حفظ كنيد. سعي كنيد راحت باشد و با مطالب كتاب همسازي و هماهنگي داشته باشيد وضعيت شما هنگام مطالعه در درك مطلب تأثير قطعي دارد هر وقت امكان دارد ، پشت ميز تحريرم بنشينيد در موقع درست خواندن راست بنشيند، كتاب بايد بطور مسطح و هموار روي ميز قرار گرفته و فاصله آن تا چشم 15 اينچ (حدود 40 سانتيمتر ) يا بيشتر باشد. هر قدر وضعيت شما هنگام درس خواندن سست تر و شل تر باشد عواقب آن سريعتر به سراغ شما خواهند آمد. چرت زدن ، عدم تمركز حواس يا خواب رفتن ،‌اگر درك سرعت و نگهداري مطلب مي خواهيد هوشيار بنشينيد و در مورد انجام كار خود جدي رفتار كنيد فرايند يادگيري مرحله اي (گام به گام)

روش درس خواندن كه قبلاً ذكر شد براي درك مطلب ابزاري بي نهايت مفيد است.

بطور اساسي اين روش شامل پرداختن به مطلب طي چند مرحله و يا دداشت برداري پس از هر مرحله مي باشد. مراحل اين روش بطور خلاصه بشرح زير است : 

1- يك ارزيابي سريع روي تمام مطلب انجام دهيد تا از ساختار پيچيدگي و سازمان آنگاه شويد.

2- با اين آمادگي مطلب را كمي آهسته تر از مرحله قبل بازبيني نمائيد. به سرفصلها ،‌خلاصه ها ،‌عنوانهاي فرعي تصاوير ، عكسها ، نمودارها و جملات كليدي توجه كنيد.

3- نكات اصلي را به يادداشتهايتان اضافه كنيد. هدف خود را تعيين نمائيد دقيقاً چه ميزان درك مطلب نياز دارند؟ چقدر به امتحان وقت باقي مانده است؟ با مد نظر داشتن هدف يك برنامه واقع گرايانه و عملي براي هر فصل يا بخش در نظر بگيريد.

4- مطلب را فصل به فصل با حداكثر سرعتي كه بتوانيد ايده ها و نكات را بفهميد ، بخوانيد . پس از هر صفحه خواندن را متوقف كنيد و جزئيات را به نكات و ايده هاي اصلي اضافه نمائيد.

5- يادداشتهاي خود و متن را دوره نمائيد، نواقص را تكميل كرده تمامي محتوي و سازمان مطلب را در كليت آن مشاهده و مطلب را در ذهن خود تازه كنيد.

6- در مورد اطلاعات فكر كنيد و آنها را يادآوري نمائيد.

سازمان دهي كنيد.

ذهن ما نيازمند سازماندهي ، تسلسل و ترتيب منطقي و نظم مي باشد. به آن مجال دهيد تا با گروه بندي موضوعات و جزئيات در طرحها و قالبهاي معني دار متن را درك كند.

مطلب را در قالب تفكرات و مفاهيمي كه براي تجسم كردن ساده باشند سازماندهي مجدد نمائيد. براي كارآيي مطلوب از تصاوير ذهني مختلف در اشكال گوناگون استفاده كنيد وقتي شما پيوستگي سازمان مطلبي را كه بعنوان درس مي خوانيد درك كنيد، معني آنرا به مراتب سريعتر جذب خواهيد كرد. علاوه بر فهميدن شرح و بسط و جزئيات مطلب سعي كنيد فرم و سازمان متن را نيز درك نمائيد.

در حين خواندن بنويسيد.

عادت كنيد چيزي را كه خوانده ايد بلافاصله روي كاغذ يادآوري كنيد از اين طريق هر نكته را بهتر درك خواهيد كرد و در نتيجه ،‌نكته بعدي نيز بهمان نسبت روشن تر و واضح تر خواهد شد. درك بر پايه فهم نكات قبلي استوار است و هر چه بهتر يك نكته را فهميده و يادآوري كنيد، احتمال فهميدن نكته و ايده بعدي بيشتر است.

هر مرحله روش درس خواندن را دقيقاً رعايت كنيد آنگاه در خواهيد يافت كه درك برايتان يك عادت شده است.

روش خلاق:

هر قدر كه يادداشتهاي شما غير عادي تر و چشمگيرتر باشند به همان نسبت از مطالعه و يادگيري آنها لذت بيشتري خواهيد برد و بخاطر آوردن اطلاعات مندرج در آنها براي شما ساده تر خواهد بود.

در نت برداري خود روش استاندارد درج رئوس مطالب را بكار نبريد. دو ايراد عمدة اين روش عبارتند از غير قابل انعطاف بودن آن و اشكال در يادآوري مطالب

در يادداشتهاي خود از تصوير ،‌علامت فلش ، مداد رنگي و اندازه هاي مختلف براي نوشتن عناوين و تيترها استفاده كنيد. با كمي تمرين مي توانيد بصورت خلاق و مؤثر و مفيد نت برداري كنيد.

روشهاي يادآوري بهتر:

توجه و هوشياري اولين گام براي يادآوري بهتر است. اينكار را با مشاهده دقيق آن قسمت از صفحه كه اطلاعات در آنجا قرار دارد آغاز كنيد.

دقت كنيد اطلاعات چگونه ارائه شده است و توجه بيشتري به وسائل كمك بصري مبذول داريد. تعجب آور است كه بسياري از مردم حتي از رنگ ديوارها و پرده هاي خانه خود بي خبرند و يا شماره اتومبيل خود را نمي دانند . دانستن اين چيزها ممكن است زياد هم مهم نباشد ولي عادت به دقيق بودن نسبت به آنچه كره در اطرافمان مي گذرد مي تواند كمك زيادي به بهبود و تقويت حافظه نمايد.

روحية مثبت در خود ايجاد كنيد:

بخود بگوييد كه مي توانيد مطالب را بخاطر بياوريد اينكار در شما خوش بيني و روحيه قوي ايجاد مي كند . داشتن اعتماد به نفس ياعث تسهيل و تشدي فرايندهاي ذهني قويتري از طريق بازشدن مجاري فكري كه قبلاً مسدود بودند مي شود. ما فقط كاري را مي توانيم انجام دهيم كه اعتقاد به توانايي انجام آنرا در خود داشته باشيم.

مهارتهاي حافظه با تداعي :

ساده ترين شيوه بخاطر آوردن احتمالاً روش تداعي است فرايندي كه در آن يك چيز شما را بياد چيز ديگر مي اندازد.

استفاده از اين روش تنها نيازمند مقداري توجه و يك تصوير ذهني سريع مي باشد.

براي مثال اگر مي خواهيد بخاطر داشته باشيد كه موقع رفتن خودكار خود را همراه خود ببريد كافي است تصوير كنيد كه روي دستگيره درب منزل جوهر سياه رنگ و چسبنده اي ريخته است. اين تصوير ذهني بايد سريع ايجاد شود و در عين حال قوي نيز باشد. هنگاميكه مي خواهيد به قصد رفت به كلاس از خانه بيرون برويد موقع گرفتن دستگيره در تصوير ذهني جوهر به ذهن شما خواهند آمد و بدين ترتيب خودكار را بخاطر خواهيد آورد.

تداعي كردن كلمات را با استفاده از تصويرات ذهني تمرين كنيد تا مهارتهاي حافظه شما تقويت شود.

بعنوان مثال : براي ربط دادن دو كلمه ميز و رقص ابتدا تصوير روشني از يك ميز را در ذهن خود مجسم كنيد. ميزي را مجسم كنيد كه با آن آشنايي داريد و زا از آن استفاده مي كنيد. براي ربط دادن ميز به رقص تصور كنيد ميز روي دو تا از پايه هاي خود بلند شده و ديوانه وار مي رقصد در حاليكه دو پايه ديگر خود را در هوا مي چرخاند. از آنجائيكه تصوير فوق بسيار مضحك است در ذهن شما مي ماند هر وقت به ميز فكر كنيد پس در رقص نيز خواهيد افتاد.

هدفهاي يادگيري از ديدگاه گانيه :

روانشناسان يكي ديگر از هدفهاي تربيتي را طبقه بندي رابرت گانيه دانسته اند زيرا به اعتقاد گانيه يادگيري گونه هاي مختلف دارد و هر گونه اي داراي هدفي است كه با گونة‌ديگر متفاوت است و ممكن است يك گونه پيش نياز گونه ديگر قرار گيرد همانطور كه كودك پيش از راه رفتن بايد خزيدن بياموزد و پيش از دويدن راه رفتن را با موفقيت گذرانده باشد.

هم چنين شاگرد براي آنكه بتواند عمل جمع را انجام دهد بايد شمردن و عددنويسي را آموخته باشد. در هدفهاي گانيه نيز همين رابطه برقرار است طرح گانيه در سال 1977 هدفهاي يادگيري را در هفتت پايه يا گونه از آسان به دشوار بدين قرار طبقه بندي مي كند.

1-نشانه آموزي 2- محرك 3- زنجيره كردن 4- همخواني آموزي كلامي 5- بازشناسي آموزي 6- مفهوم آموزي 7- اصل يا قاعده آموزي

1- نشانه آموزي

نشانه آموزي در شرطي شدن كلاسيك يا پاولفي به صورت عادت پديدار مي شود سگ به صداي زنگ كه نشانه يا محرك غذايي است بزاقش تراوش مي كند در مورد آدميان نيز نتيجه بر همين قياس است.

2- محرك

اين اصطلاح عبارت از انجام دادن حركتهاي مشخص ماهيچه هاست كه به محركهاي خاص يا تركيبي از آن محركها پاسخ مي دهد. بدين معنا كه وقتي كودكي با ديدن پدرش «بابا» مي گويد در واقع با زبان و لبهاي خود پاسخ مناسبي به اين محرك مي دهد.

3- زنجيره كردن

در اين نوع رابطه فرد دو يا چند محرك  پاسخ را به يكديگر پيوند مي دهد تا يك واحد معناداري را بوجود آورد. مانند اينكه كودكي با پسوند كردن (ب) اول (هـ) وسط ،‌(مـ) وسط و (ن) آخر نام خود را كه بهمن است مي نويسد .

4- همخواني آموزي كلامي

در اين نوع هدف آموزشي معمولاً واژه اي را همراه واژه ديگر مي آورد اين فرايند بويژه در آموختن معادل واژه ها در زبانهاي خارجه اتفاق مي افتد.

5- بازشناسي آموزي

در اينگونه يادگيري محركهاي همانند بخوبي از يكديگر بازشناخته مي شوند و پاسخ درست دريافت مي دارند. هنگاميكه فرد در گروه پرندگان هر كدام با نام و ويژگيهاي آنها مشخص مي سازد نمونه اي از بازشناسي آموزي را نشان مي دهد. مانند كبوتر ، كبك ، كلاغ

6- مفهوم آموزي

بيانگر آنگونه زمينه و هدف يادگيري است كه شخص موارد گوناگون امري يا موضوعي را به نام يا طبقه خاصي معرفي كند. اگر جانوراني مانند سگ و گربه و گاو و گوسفند و انسان را مهره داران پستاندار بناميم يا وقتي شبه جزيره را از غير شبه جزيره تشخيص بدهيم در اين صورت به هدف مفهوم آموزي دست يافته ايم.

 

  گزارش تخلف  |  افزودن به فایل های من | maghale33 | تاریخ ارسال : 02 /11 /1394

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.