مقدمه

آب اين ماده حياتي و پراهميت استراتژيك در دنيا نقش بسيار مهمي در شكل‌گيري تمدنها و استمرار آنها داشته است مروري بر سوابق تمدنهائي كه در طول تاريخ شكل گرفته و شكوفا شده‌اند نشانگر اين واقعيت است كه وجود آب و امكان دسترسي به آن يكي از كليدي‌ترين عوامل فراگيري و استمرار آنها بوده است.

جوامع متمدن و توسعه يافته براي تامين نيازهاي خود تاسيسات مهندسي پيشرفته‌اي نيز ايجاد كرده‌اند كه از آن جمله مي‌توان به شاهكارهاي مهندسي ايرانيان اشاره كرد. نقش آب در توسعه همواره در تاريخ به عنوان يك شاخص استراتژيك مطرح بوده است. افزايش جمعيت و نياز به توليد بيشتر مواد غذايي از طريق آبياري به شيوه‌هاي مختلف، پراكندگي وتوزيع مكاني اسكان جمعيت و توسعه مناطق شهري، وقوع انقلاب صنعتي وتوسعه سريع صنايع، نياز بشر به توليد انرژي بيشتر و از جمله نيروي برقي- آبي، استفاده از منابع آب براي پرورش آبزيان و بالاخره تغييرات اساسي كه در الگوي زندگي بشر بوجود آمده است. نقش استراتژيك آب را كاملاً پيچيده كرده است. افزايش تقاضا براي آب و اوجگيري رقابت بين مصرف كنندگان مختلف موجب شده انسان براي ايجاد موازنه و تعادل بين توزيع نيازها و منابع آب موجود مستقيماً در وضعيت طبيعي رودخانه‌ها دخالت كند و با ايجاد تاسيسات گوناگون ذخيره و توزيع آب، شرايط طبيعي را به منظور تامين نيازهاي خود تغيير دهد. از طرف ديگر نياز به توسعه در كليه شئون اقتصادي جامع باعث شده طرحهاي مختلف توسعه منابع آب در يك ناحيه جغرافيايي و در سطح حوزه آبريز متمركز شوند و از سوي ديگر موضوع انتقال بين حوزه‌اي آب براي تامين يا حفظ شرايط توسعه اجتماعي- اقتصادي در حوزه‌هاي كم آب مطرح گردد.

موارد مصرف و كاربرد:

آب معدني و آب شرب به عنوان يكي از نيازهاي اساسي روزمره انسان و استمرار حيات مي‌باشد. ميزان نياز روزمره هر فرد 2-1 ليتر مي‌باشد كه بستگي به شرايط آب‌و هوايي و سن و سال دارد. استفاده از آب آشاميدني سالم و گوارا يكي از مهمترين فاكتورهاي مصرف آب مي‌باشد كه از ساليان بسيار دور به آن توجه شده است. منشاء حدود 80% از بيماريهاي انسان عدم دسترسي به آب سالم است. 75% از مردم جهان سوم از امكانات آب براي مصارف بهداشتي محرومند بنابراين، زمان اين تصور نادرست كه آب سالم به هر ميزان كه مورد نياز باشد به وفور در دسترس است ديگري سپري شده است واقعيت آن است كه آب سالم و گوارا كمياب و گرانبها مي‌باشد آلودگيها با ايجاد تغييرات نامطلوب در خواص فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي كيفيت آب را تنزل مي‌دهند و در مراحلي آب را از حيطه انتقاع ساقط مي‌نمايند. برخي از آلودگيها زوال پذيرند و به آساني تجزيه و يا تقليل داده مي‌شوند نظير مواد زائد كشاورزي و حيواني و فاضلابهاي انساني بعضي از آلاينده‌ها نيز انحطاط ناپذيرند مانند جيوه، سرب و برخي از تركيبات پلاستيكها كه از افزايش آنها در آب بايد جداً جلوگيري شود.

فصل دوم

آب معدني و انواع آن

آب معدني، محصول بسته‌بندي شده، آب گوارا و قابل شربي است با ويژگيهاي فيزيكوشيميايي، ميكروبيولوژي و ارگانولپتيكي تعريف شده كه مستقيماً از چشمه و يا نقاط حفر شده، از طبقات زيرزميني بدست مي‌آيد داراي خواص بهداشتي و درماني باشد و در معرض هيچگونه پالايش خارج از استانداردهاي مربوطه قرار نگيرد و در محل چشمه و يا منابع آبي مربوطه در شرايط خاص بهداشتي، بسته‌بندي گردد.

آب معدني گازدار- آبي است كه پس از تصفيه‌هاي لازم و بسته‌بندي مقدار گاز آن برابر با مقدار گازي باشد كه آب در مظهر چشمه دارد.

آب معدني بدون گاز- آب معدني است كه پس از تصفيه و بسته‌بندي فاقد گاز كربنيك مازاد بر مقدار لازم جهت نگاهداري املاح بي‌كربنات موجود و يا گازهاي ديگر باشد.

آب معدني گازدار شده- آب معدني است كه پس از تصفيه‌هاي لازم از منبع ديگري گازكربنيك به آن اضافه شود.

تعريف و منشاء آبهاي معدني

آبهاي معدني طبيعي و گازهاي معدني طبيعي، آبها و گازهايي هستند كه از تشكيلات زمين‌شناسي خارج و داراي خواص درماني بوده كه توسط مجمع علمي پزشكي شناخته و داراي اجازه رسمي دولتي براي بهره‌برداري باشند.

منشاء آبهاي معدني را به دو صورت مي‌دانند:

1) سطحي يا ژئوترمال:

اين دسته آبها داراي منشاء خارجي يا جوي بوده كه به داخل زمين نفوذ كرده و حتي تا عمق زياد پائين رفته و در اين جريان تغييراتي در تركيب شيميايي آب حاصل و در يك شاخه صعودي به طرف بالا جريان پيدا كرده است. آب دو حركت پائين‌رو سرد و حركت صعودي گرم را داراست.

در صورتيكه ستون آب گرم در نزديك زمين به يك منطقه بسته برخورد كند سفره آبدار محصور را بوجود مي‌آورد، در اين صورت مي‌توان از اين آبها به تعداد فراوان با حفر چاههاي عميق بهره‌برداري كرد و گاهي تركيب شيميايي اين آبها مشابه آبهاي خوراكي مي‌باشد.

2) عمقي يا ژوونيل:

آبهاي عمقي يا سنتز شده يا بكر دسته آبهايي هستند كه از اعماق بسيار زياد زمين منشاء گرفته و مي‌توانند حاصل بخار اخرين مرحلة ماگماي مذاب درون زمين بوده كه با تظاهرات آتشفشاني در ارتباط مي باشند. غالب آبهايي كه در طبيعت وجود دارند از دسته آبهاي با منشاء خارجي مي باشند و مقدار كمي عمقي هستند.

تقسيم بندي چشمه‌ها براساس املاح محلول، گازهاي محلول و درجه حرارت

1) چشمه هاي معدني

به آبي گفته مي‌شود كه مقدار املاح محلول در آن حداقل يك گرم در ليتر باشد. به چشمه اي كه املاح محول در آن به ميزان مزبور باشد. چشمة آب معدني گويند كه در سطح زمين از راههاي مختلف ظاهر مي‌شود. بسته به اينكه كداميك از يونهاي موجود در آب نسبت به يونهاي ديگر برتري داشته باشد، آب ها را تقسيم بندي مي‌كنند.